.
Η βασική θεωρία σχετικά με την ανάπτυξη του καρκίνου υποστηρίζει ότι οι περισσότερες κακοήθειες προκαλούνται από μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό (DNA) μέσα στους πυρήνες των κυττάρων, μεταλλάξεις που τελικά οδηγούν σε ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την επακόλουθη δημιουργία του όγκου (καρκίνου). Δεδομένων των αμέτρητων γενετικών “αλλαγών” που παρουσιάζονται στα καρκινικά κύτταρα, η ασθένεια αυτή θεωρείται πλέον ως ένα σύνολο παθολογικών μεταβολών στη δομή και τη λειτουργία του κυττάρου, για την αντιμετώπιση της οποίας, οι εξατομικευμένες φαρμακευτικές θεραπείες θα μπορούσαν να προσφέρουν τις περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας.
Με την επικρατούσα όμως αυτή ογκολογική άποψη διαφωνούν αρκετοί ερευνητές καθώς θεωρούν ότι παρά το γεγονός πως οι μεταλλάξεις (βλάβες του γενετικού μας υλικού) βρίσκονται σχεδόν σε όλα τα καρκινικά κύτταρα, δεν είναι μόνον αυτές η κινητήρια δύναμη που οδηγεί στην εμφάνιση του καρκίνου.
Ο καρκίνος, όπως υποστηρίζουν όλο και περισσότερα ερευνητικά κέντρα, μπορεί να οφείλεται και σε μια διαταραχή στο μεταβολισμό του κυττάρου και τον τρόπο που παράγει την ενέργεια που χρειάζεται για να επιβιώσει.
Υπάρχει δηλαδή στην επιστημονική κοινότητα μια σχετική διαμάχη σε ότι αφορά τη αιτία ανάπτυξης του καρκίνου (μεταβολική ή γενετική). Η διαμάχη αυτή σχετίζεται άμεσα με τη διατροφή καθώς οι υποστηρικτές της μεταβολικής θεωρίας υποστηρίζουν ότι η διατροφή, ως βασικός ρυθμιστής του μεταβολισμού του κυττάρου, έχει έναν σημαντικό ρόλο σαν βοηθητική θεραπεία στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
Η επιστημονική κοινότητα γνωρίζει ήδη από τη δεκαετία του 1920 (μια ανακάλυψη του Γερμανού ιατρού Otto Warburg, βραβείο Nobel ιατρικής το 1931) ότι τα καρκινικά κύτταρα χρησιμοποιούν τα μακροθρεπτικά συστατικά που προσλαμβάνουμε με τη τροφή και παράγουν την ενέργεια που χρειάζονται για τη λειτουργία τους με τρόπο διαφορετικό απ’ ότι τα υγιή κύτταρα.
Ο καθηγητής στο κολλέγιο της Βοστόνης, Dr. Thomas Seyfried, είναι ανάμεσα στους κορυφαίους υποστηρικτές της μεταβολικής θεωρίας ανάπτυξης του καρκίνου και της ανακάλυψης του Warburg και το 2012 δημοσίευσε ένα ακαδημαϊκό βιβλίο που ονομάζεται “Ο Καρκίνος ως Μεταβολική Νόσος” (Cancer as a Metabolic Disease).
Ο Seyfried υποστηρίζει ότι δεκαετίες έρευνας, συμπεριλαμβανομένων και των δικών του ερευνών, υποστηρίζουν την ιδέα ότι ο μη φυσιολογικός μεταβολισμός του κυττάρου μπορεί με κάποιο τρόπο να οδηγήσει στην ανάπτυξη κακοήθειας. Επιπλέον, στηρίζει την ιδέα ότι ο περιορισμός των διαθέσιμων μακροθρεπτικών συστατικών της τροφής που το κύτταρο χρησιμοποιεί ως “καύσιμο” για το μεταβολισμό και τη παραγωγή ενέργειας δηλαδή τη γλυκόζη και το αμινοξύ γλουταμίνη, μπορεί να είναι μια συμπληρωματική θεραπευτική προσέγγιση η οποία έως τώρα δεν έτυχε κατάλληλης προσοχής και έρευνας.
Πιο συγκεκριμένα, εστιάζει την έρευνα του στο πως προωθείται η ανάπτυξη του καρκίνου μέσα από τη δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων, τα οργανίδια του κυττάρου που παράγουν την αναγκαία ενέργεια για τη λειτουργία του κυττάρου και επομένως του οργανισμού μας.
Αυτή η θεωρία βασίζεται εν μέρει σε μελέτες που έδειξαν πως εάν το κυτταρόπλασμα (η κυτταρική γέλη που περιέχει τα μιτοχόνδρια) μεταφερθεί από ένα φυσιολογικό κύτταρο σε ένα άλλο κύτταρο που έχει την τάση να μετατραπεί σε καρκινικό, η τάση αυτή καταστέλλεται. Αντίθετα, η μεταφορά του πυρήνα (που περιέχει το γενετικό υλικό και επομένως τις γονιδιακές μεταλλάξεις) ενός καρκινικού κυττάρου σε ένα φυσιολογικό κύτταρο δεν το μετατρέπει σε καρκινικό. Επομένως, σύμφωνα με τον Seyfried, οτιδήποτε προκαλεί την ανάπτυξη του καρκίνου, πρέπει να βρίσκεται στο κυτταρόπλασμα και όχι στον πυρήνα και επομένως η αιτία ανάπτυξης του καρκίνου δεν θα μπορούσαν να είναι οι γενετικές-γονιδιακές μεταλλάξεις.
Ο Dominic D'Agostino, συνάδελφος του Seyfried και καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα, συμμερίζεται την ιδέα ότι ο πρωταρχικός παράγοντας στην ανάπτυξη του καρκίνου είναι η μιτοχονδριακή δυσλειτουργία, η οποία μπορεί να προκληθεί από διάφορους καρκινογόνους παράγοντες όπως γενετικές μεταλλάξεις, ακτινοβολία, έκθεση σε χημικές ουσίες και άλλα.
Σύμφωνα με τον ίδιο, πολλές γενετικές μεταλλάξεις και μοριακά μονοπάτια που σχετίζονται με τον καρκίνο παρεμποδίζουν τη λειτουργία των μιτοχονδρίων και τον κυτταρικό μεταβολισμό και επιπλέον τα δυσλειτουργικά μιτοχόνδρια παράγουν ενώσεις που ονομάζονται " Δραστικές Μορφές Οξυγόνου (Reactive Oxygen Species, ROS) " που μπορούν να βλάψουν το γενετικό μας υλικό (DNA). Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί οι περισσότεροι καρκίνοι έχουν γενετικές μεταλλάξεις, υποθέτοντας ότι σε πολλές περιπτώσεις αυτές είναι δευτερεύουσες στις μιτοχονδριακές βλάβες.
Με απλά λόγια, οι υποστηρικτές της μεταβολικής θεωρίας ανάπτυξης του καρκίνου παρουσιάζουν ως βασικό αίτιο τη δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων η οποία είτε προκαλείται από τις γενετικές μεταλλάξεις είτε δημιουργεί τις γονιδιακές μεταλλάξεις.
Ο Dr. Aubrey Thompson, καθηγητής στη βιολογία του καρκίνου στην Mayo Clinic στη Florida, ο οποίος φαίνεται να υποστηρίζει τη θεωρία που θέλει τις γενετικές μεταλλάξεις ως βασική αιτία ανάπτυξης του καρκίνου, αναγνωρίζει όμως και το γεγονός ότι τα καρκινικά κύτταρα επαναπροσδιορίζουν τη μεταβολική τους δραστηριότητα και ότι η παρεμπόδιση του μεταβολισμού του καρκινικού κυττάρου είναι ένα δυνητικά ενδιαφέρον “πεδίο” έρευνας. Όπως αναφέρει ο ίδιος : "Υπάρχουν ήδη εκατοντάδες ερευνητικά εργαστήρια που μελετούν τη μεταβολική θεωρία ανάπτυξης του καρκίνου". Ωστόσο, προσθέτει ευγενικά, "δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο καρκίνος μπορεί να αναπτυχθεί απουσία γενετικών μεταλλάξεων. Όποιος σκέφτεται διαφορετικά είναι υποχρεωμένος να το αποδείξει... έτσι λειτουργεί η επιστήμη".
Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος του Memorial Sloan-Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη, Dr. Craig Thompson αν και δεν ανήκει στους υποστηρικτές της μεταβολικής θεωρίας ανάπτυξης του καρκίνου, παρ 'όλα αυτά, έγραψε πρόσφατα ένα εξαιρετικό άρθρο υποστηρίζοντας ορισμένες σημαντικές πτυχές της συγκεκριμένης θεωρίας.
Ο ίδιος αναφέρει πως “τελικά, μάλλον πρέπει να παραδεχτούμε πως κατά κάποιο τρόπο, οι διάφορες ανταγωνιστικές θεωρίες που εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο καρκίνος, στην πραγματικότητα δεν είναι εντελώς αντίθετες”.
Όπως υποστηρίζει ο Dr. Aubrey Thompson της Mayo Clinic: "Παρά τη διαφαινόμενη διαμάχη στον τομέα αυτό, οι έννοιες που προωθεί ο Seyfried και οι συνεργάτες του δεν είναι κάτι νέο για τους ερευνητές και πιστεύω ότι όλοι όσοι ερευνούν τη βιολογία του καρκίνου σήμερα, κατανοούν το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές διεργασίες που εμπλέκονται στη μετατροπή ενός φυσιολογικού κυττάρου σε ένα καρκινικό κύτταρο. "
Πιστεύει ότι ένα σύνολο καταστροφικών για το κύτταρο διεργασιών είναι απαραίτητες για την μετατροπή του σε καρκινικό. "Μία από αυτές τις διεργασίες πιθανώς αλλάζει και τη μεταβολική του δραστηριότητα δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί τα μακροθρεπτικά συστατικά για να παράγει ενέργεια", λέει. "Αλλά οι καρκίνοι πρέπει επίσης να αποκτήσουν μεταλλάξεις, να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν με τα γειτονικά κύτταρα και να μάθουν να αποφεύγουν το ανοσοποιητικό σύστημα”.
Ο Matthew Vander Heiden, βιολόγος- ογκολόγος στο MIT και στο Dana Farber Cancer Institute, αναφέρει επίσης ότι πολλοί παράγοντες είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη του καρκίνου, και προσθέτει στις δύο θεωρίες (τη μεταβολική θεωρία και τη γενετική θεωρία) και μια τρίτη, αυτή της τροποποίησης των μοριακών μονοπατιών δηλαδή του τρόπου με τον οποίο τα κύτταρα επικοινωνούν με το εξωτερικό περιβάλλον και μεταφέρουν τις εντολές στο εσωτερικό τους. "Κατά την άποψη μου η αιτία είναι πιθανότατα και μεταβολική, είναι πιθανότατα και γενετική και είναι πιθανότατα οφειλόμενη και σε μεταβολές των μοριακών μονοπατιών. Δεν είμαι σίγουρος ότι μπορούμε να διαχωρίσουμε αυτές τις θεωρίες, αφού όλα αυτά φαίνεται να είναι τόσο αλληλένδετα", εξηγεί.
Ανεξάρτητα από την αρχική αιτία ανάπτυξης του καρκίνου, ο απώτερος σκοπός αυτής της “βιοϊατρικής – ερευνητικής διαμάχης ” είναι η βοήθεια και οι λύσεις που μπορούν να δοθούν στους ασθενείς. Και όπως επισημαίνει ο Vander Heiden, όχι μόνο οι ερευνητές αλλά και πολλές φαρμακευτικές εταιρείες αναπτύσσουν ήδη φάρμακα που στοχεύουν το μεταβολισμό του καρκινικού κυττάρου. "Νομίζω ότι η στόχευση των μεταβολικών οδών στον καρκίνο είναι μια σημαντική ιδέα", εξηγεί ο Vander Heiden και συνεχίζει “Ο Dr. Thomas Seyfried, καθηγητής στο κολέγιο της Βοστόνης και βασικός υποστηρικτής της μεταβολικής θεωρίας ανάπτυξης του καρκίνου δεν συμμερίζεται την άποψη ότι μόνη η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο. Ο Seyfried και πολλοί από τους συναδέλφους του, όπως ο Dr Eugene Fine από το Κολέγιο Ιατρικής του Albert Einstein και ο νευροχειρουργός του Πανεπιστημίου του Pittsburgh Dr. Joseph Maroon, εστιάζουν στη δυνατότητα διατροφικών προσεγγίσεων, βασισμένων στη μεταβολική θεωρία ανάπτυξης του καρκίνου, για τον περιορισμό και την αντιμετώπιση της νόσου.
Υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κετογονική διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες και ζάχαρη και υψηλής σε λιπαρά, με σκοπό τη στέρηση από τα καρκινικά κύτταρα της γλυκόζης την οποία χρησιμοποιούν αποκλειστικά για την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό τους.
.
Ο Johan Thevelein είναι καθηγητής μοριακής βιολογίας και ερευνητής στο Katholieke Universiteit Leuven στο Βέλγιο. Το 2017 ανακοίνωσε τα αποτελέσματα μιας μελέτης που διήρκεσε 9 έτη και διεξήχθη από το τμήμα μοριακής βιολογίας του πανεπιστημίου του Leuven στο Βέλγιο και οδήγησε σε μια σημαντική πρόοδο στην έρευνα για τον καρκίνο. Οι ερευνητές κατάφεραν να διευκρινίσουν πώς το φαινόμενο Warburg, ένα φαινόμενο κατά το οποίο τα καρκινικά κύτταρα μεταβολίζουν τη γλυκόζη σε μεγάλες ποσότητες και με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι τα φυσιολογικά κύτταρα, διεγείρει την ανάπτυξη του όγκου. Αυτή η ανακάλυψη μας παρέχει τις αποδείξεις για τη θετική συσχέτιση μεταξύ γλυκόζης και καρκίνου, η οποία μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ειδική δίαιτα για καρκινοπαθείς. Η έρευνα έχει δημοσιευθεί στο ακαδημαϊκό περιοδικό Nature Communications.
Ο Siddhartha Mukherjee, ένας από τους πιο γνωστούς ερευνητές ογκολόγους, καθηγητής στην ιατρική σχολή του πανεπιστημίου Columbia στη Νέα Υόρκη, συγγραφέας και νικητής του βραβείου Pulitzer για το βιβλίο με τίτλο “The emperor of all maladies: A biography of cancer”, σε ένα άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο The New York Times Magazine τον Δεκέμβριο του 2018 αναφέρει: “Σε αντίθεση με τα περισσότερα φάρμακα, των οποίων τα αποτελέσματα μετράμε και εξετάζουμε στη παραμικρή τους λεπτομέρεια συχνά χρησιμοποιώντας τις πιο αυστηρές κλινικές μελέτες, η ανθρώπινη διατροφή, δηλαδή το σύνολο των μορίων με τα οποία καθημερινά τροφοδοτούμε το σώμα μας έχει σαφώς παραμεληθεί αν και είναι σαφές ότι έχει έναν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη πολλών σοβαρών ασθενειών.
Ζούμε σε μια μοριακή εποχή στοχευμένων θεραπειών, στις οποίες στρατηγικές όπως η στόχευση μοριακών μονοπατιών, η τροποποίηση της δράσης του ανοσοποιητικού μας συστήματος, η αλληλούχιση του γονιδιώματος και η επεξεργασία των γονιδίων μας χρησιμοποιούνται για την μελέτη τη κατανόηση και την αλλαγή της ανθρώπινης βιολογίας και κατ’ επέκταση της βιολογίας του καρκινικού κυττάρου. Και όμως, ενώ η ανθρώπινη διατροφή έχει αναμφισβήτητα αλλάξει, γνωρίζοντας την αρνητική της επίδραση στο υγειές ανθρώπινο κύτταρο θα πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο σε ότι αφορά τη διερεύνηση των επιπτώσεων της διατροφής στο σώμα μας καθώς και την ικανότητα της να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των χρόνιων νοσημάτων όπως ο καρκίνος.
Εστιάζουμε πλέον στο συνδυασμό πολλά υποσχόμενων φαρμακευτικών επιλογών με τη κετογονική διατροφή, με την ελπίδα να ενισχύσουμε την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων με σκοπό να βελτιώσουμε την αποτελεσματικότητα τους. Έτσι το 2019, σε συνεργασία με κλινικούς γιατρούς από τρία κλινικά και ερευνητικά κέντρα της Νέας Υόρκης, το Columbia, το Cornell και το Memorial Sloan Kettering, θα ξεκινήσει μια κλινική μελέτη με ανθρώπους που πάσχουν από λέμφωμα, καρκίνο του ενδομητρίου και καρκίνο του μαστού, χρησιμοποιώντας τη κετογονική διατροφή σε συνδυασμό με μια μοριακή στοχευμένη θεραπεία, τους αναστολείς κινάσης PI3.”
Ο Dr. Seyfried προχωράει ένα βήμα παρακάτω και υποστηρίζει : "Τα φάρμακα που έχουμε τώρα είναι τόσο τοξικά και δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι θα πρέπει να “δηλητηριαστούν” για να είναι υγιείς. Υπάρχουν αρκετές μελέτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουμε δημοσιεύσει, που δείχνουν μια άμεση σχέση μεταξύ της κετογονικής διατροφής και της επιβράδυνσης της ανάπτυξης του καρκίνου" λέει ο Seyfried, επικαλούμενος και το έργο του Dr Valter Longo, της σχολής Γεροντολογίας Davis του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας. Αυτές οι μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή με περιορισμό στη πρόσληψη θερμίδων συνδέονται με την επιβράδυνση της ανάπτυξης των όγκων και τη βελτιωμένη ανταπόκριση στη χημειοθεραπεία. "Γιατί να ξοδεύουμε όλα αυτά τα χρήματα στοχεύοντας τόσα μοριακά μονοπάτια που εμπλέκονται στην ανάπτυξη του καρκίνου όταν μπορούμε απλά να στοχεύσουμε τα βασικά καύσιμα που χρησιμοποιεί το καρκινικό κύτταρο;" ρωτάει Seyfried.
Η ιδέα της καταπολέμησης του καρκίνου με την αλλαγή της διατροφής των ασθενών είναι προφανώς δελεαστική αλλά δημιουργεί και ανησυχίες. «Κατά κάποιο τρόπο με φοβίζει όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να μιλούν για διατροφική αντιμετώπιση του καρκίνου, καθώς μπορούμε πολύ εύκολα να ξεπεράσουμε τα όρια της επιστήμης και να εισέλθουμε σε μια αμφισβητήσιμη “ψευδοεπιστήμη”», αναφέρει ο Thompson της Mayo clinic. Επισημαίνει ότι τα δεδομένα που υποστηρίζουν την κετογονική διατροφή για την αντιμετώπιση του καρκίνου είναι περιορισμένα και είναι απαραίτητες επιπλέον μελέτες οι οποίες όμως είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν. «Οι εταιρείες φαρμάκων δεν πρόκειται να χρηματοδοτήσουν τέτοιου είδους μελέτες καθώς δεν θα έχουν κανένα οικονομικό όφελος από τη διατροφική αντιμετώπιση του καρκίνου», υποστηρίζει.
Ο Vander Heiden, του MIT και Dana Farber Cancer Institute, είναι επίσης επιφυλακτικός σε ότι αφορά τον ενθουσιασμό αρκετών ερευνητών για τις διατροφικές θεραπευτικές παρεμβάσεις και αναφέρει πως "φαίνεται ότι ερευνητές συχνά αποφασίζουν ότι μια συγκεκριμένη διατροφή μπορεί να έχει αποτέλεσμα κατά του καρκίνου πριν αυτό αποδειχθεί μέσα από μελέτες". Παρά το γεγονός ότι ακόμα και δικές του έρευνες έχουν δείξει ότι ορισμένες διαιτητικές παρεμβάσεις μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικές από τα φάρμακα για τη θεραπεία του καρκίνου σε πειραματόζωα, υποστηρίζει ότι είναι πολύ νωρίς για να βγάλουμε συμπεράσματα για το εάν η διατροφή μπορεί να επηρεάσει τη πορεία του καρκίνου ή να τον θεραπεύσουν. "Νομίζω ότι είναι μια πραγματικά ενδιαφέρουσα υπόθεση που θα πρέπει να συνεχίσουμε να εξετάζουμε, αλλά το να ισχυριστεί κανείς ότι η αιτία ανάπτυξης του καρκίνου είναι καθαρά μεταβολική ή καθαρά γενετική είναι πιθανώς λανθασμένο", λέει. "Συνήθως στην επιστήμη, όταν έχουμε κάτι τόσο περίπλοκο όσο ο καρκίνος, δεν μπορούμε με σιγουριά να το αποδώσουμε σε μια συγκεκριμένη αιτία."
Ακόμη και ο Seyfried, παρά τον ζήλο που έχει επιδείξει με σκοπό να αποδείξει πως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον καρκίνο με συγκεκριμένες διατροφικές παρεμβάσεις , αναγνωρίζει ότι κατά πάσα πιθανότητα οι διατροφικές θεραπευτικές προσεγγίσεις χρησιμεύουν ως βοηθητικές στις ήδη υπάρχουσες θεραπείες. Αλλά τι θα ήταν λάθος με αυτό; «Μειώνουμε τον όγκο και τον καθιστούμε εξαιρετικά ευάλωτο ακόμα και σε χαμηλότερες, λιγότερο τοξικές δόσεις φαρμάκων», λέει και συνεχίζει, «Όταν οι άνθρωποι πιστεύουν σε μια ιδέα υπό τη μορφή δόγματος τείνουν να μην αντιλαμβάνονται άλλες ορθολογικές εναλλακτικές λύσεις και αυτό ισχύει και για τους υποστηρικτές της γενετικής θεωρίας και για εκείνους της μεταβολικής. Η απάντηση βρίσκεται κάπου στη μέση και η αντιμετώπιση του καρκίνου μάλλον πρέπει να στοχεύει αμφότερους τους πιθανούς τρόπους ανάπτυξης του».