.

Στεροειδή (κορτιζόνη)

Η κορτιζόνη παράγεται από το ανθρώπινο σώμα με τη μορφή της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που εκκρίνεται από το φλοιό των επινεφριδίων και επηρεάζει πληθώρα οργανικών συστημάτων. Το ανοσοποιητικό σύστημα, ο μεταβολισμός υδατανθράκων, λιπών και πρωτεϊνών, η αντοχή στο stress, η φλεγμονώδης αντίδραση, το ενδοκρινικό σύστημα αλλά ακόμα και το στομάχι είναι μερικά μόνο από τα σημεία της λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος στα οποία συμμετέχει ενεργά η κορτιζόλη.

Για ποιο λόγο χορηγείται

Η κορτιζόνη χορηγείται στους καρκινοπαθείς για πολλούς λόγους:

  1. Ως μέρος της βασικής θεραπείας π.χ στο καρκίνο του προστάτη μαζί με δοσεταξέλη και στις αιματολογικές κακοήθειες
  2. Ως αντιεμετικό
  3. Για τη πρόληψη αλλεργικών αντιδράσεων κατά τη χορήγηση χημειοθεραπευτικών φαρμάκων.
  4. Ως αποιδηματικό (σε εστίες που συνοδεύονται από οίδημα το οποίο προκαλεί συμπτωματολογία λόγω συμπίεσης όπως για την καταπολέμηση του εγκεφαλικού οιδήματος στις εγκεφαλικές μεταστάσεις ή στις οστικές μεταστάσεις της σπονδυλική στήλης που προκαλούν συμπίεση του νωτιαίου μυελού κ.ά.
  5. Ως ορεξιογόνο
  6. Ως αντιφλεγμονώδες
  7. Σε αρκετές άλλες επείγουσες καταστάσεις χάρις την αντιφλεγμονώδη δράση της αλλά και τις αντιαλλεργικές, αντιτοξικές, αντιπυρετικές και ανοσοκατασταλτικές ιδιότητές της.

Πώς χορηγείται

-Αυτό το φάρμακο μπορεί να χορηγηθεί από του στόματος σε μορφή δισκίων ή πόσιμου διαλύματος αλλά και ενδοφλεβίως.

-Λάβετε τα χάπια με το φαγητό ή αμέσως μετά από τα γεύματα

-Η δόση της δεξαμεθαζόνης που θα λάβετε εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η γενική κατάσταση της υγεία σας ή ο λόγος για τον οποίο λαμβάνετε αυτό το φάρμακο.

Ο ογκολόγος σας θα καθορίσει τη δοσολογία και το πρόγραμμα χορήγησης του φαρμάκου ενώ θα πρέπει να σας ενημερώσει κατάλληλα και για τις πολλαπλές παρενέργειες του

Παρενέργειες 

Σημαντικά πράγματα που πρέπει να θυμάστε σχετικά με τις παρενέργειες της δεξαμεθαζόνης:

-Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παρουσιάζουν όλες τις αναφερόμενες παρενέργειες.

-Οι παρενέργειες είναι συχνά απρόβλεπτες όσον αφορά την έναρξη και τη διάρκειά τους.

-Οι παρενέργειες είναι σχεδόν πάντα αναστρέψιμες και θα φύγουν μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.

-Υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές που μπορούν να σας βοηθήσουν στην ελαχιστοποίηση ή την αποφυγή των ανεπιθύμητων ενεργειών.

Οι ακόλουθες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι συχνές σε ασθενείς που λαμβάνουν δεξαμεθαζόνη:

Η εμφάνιση των παρενεργειών εξαρτάται από την ποσότητα του χορηγούμενου φαρμάκου και από τη χρονική διάρκεια κατά την οποία ακολουθείται η συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή.

Συχνότερες, στη μακροχρόνια κυρίως χορήγηση, είναι :

-η απορρύθμιση σακχαρώδη διαβήτη με αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα (τα άτομα με διαβήτη θα χρειαστεί να παρακολουθούν στενά τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και να ρυθμίζουν ανάλογα την αγωγή του διαβήτη).

-η υπέρταση, με κατακράτηση νατρίου και ύδατος,

-το πρήξιμο στους αστραγάλους και τα πόδια (κατακράτηση υγρών-οίδημα)

-η υποκαλιαιμία

-η αυξημένη ευαισθησία στις λοιμώξεις και η ευκολότερη εξάπλωση των μικροβιακών λοιμώξεων καθώς μπορεί να συγκαλύψει τα κλινικά σημεία της λοίμωξης και να επιδεινώσει συστηματικές μυκητιασικές λοιμώξεις,

-η αύξηση της όρεξης,

-ευφορίας, ευερεθιστότητα και αϋπνία

-το πεπτικό έλκος

-η μυϊκή αδυναμία

-η καθυστερημένη επούλωση τραυμάτων

-το ιατρογενές σύνδρομο Cushing,

-η αναστολή της φλοιεπινεφριδικής λειτουργίας με μειωμένη αντοχή σε οποιοδήποτε σωματικό στρες,

-η συγκάλυψη οξείας χειρουργικής κοιλίας (αθόρυβη περιτονίτιδα σε περιπτώσεις διάτρησης).

Λιγότερο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι:

Πονοκέφαλος

Ζάλη

Καταρράκτης και οστική αραίωση (οστεοπόρωση)

Πότε να απευθυνθείτε στον ογκολόγο σας

Επικοινωνήστε με το γιατρό σας αμέσως, μέρα ή νύχτα, εάν αντιμετωπίσετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα:

-Πυρετό 38 C και άνω ή ρίγος (πιθανά συμπτώματα μιας λοίμωξης).

-Σε περίπτωση εμφάνισης ταχυκαρδίας, δύσπνοιας, ή πόνου στο στήθος, στη γνάθο, στο αριστερό άνω άκρο ή στη κοιλιά.

Εάν παρουσιάσετε ξαφνικά σύγχυση.

Τα ακόλουθα συμπτώματα απαιτούν ιατρική φροντίδα, αλλά δεν είναι μια έκτακτη ανάγκη. Επικοινωνήστε με τον ογκολόγο σας μέσα σε 24 ώρες από τη στιγμή που θα παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα:

-Ακραία και ασυνήθιστη κόπωση (που σας κάνει να μην είστε σε θέση να φροντίσετε τον εαυτό σας)

-Ζάλη και αίσθημα λιποθυμίας.

-Επίμονο πονοκέφαλο

-Σοβαρές εξάψεις ή εναλλαγές της διάθεσης

-Αϋπνία

-Σοβαρό οστικό πόνο

-Δύσκολη ή επώδυνη ούρηση, αυξημένη ούρηση ή σοβαρή δίψα

-Αλλαγές στην όραση, θόλωση της όρασης

-Πρήξιμο των ποδιών ή των αστραγάλων. Ξαφνική αύξηση του σωματικού βάρους (μεγαλύτερη από 3 κιλά την εβδομάδα)

Δεν έχουν αναφερθεί εδώ όλες οι παρενέργειες που πιθανόν να προκαλέσει αυτό το φάρμακο, καθώς υπάρχουν πολλές αρκετά σπάνιες.

Θα πρέπει να ενημερώσετε τον ογκολόγο σας εάν παρουσιάσετε οποιαδήποτε ασυνήθιστα συμπτώματα

Προφυλάξεις

-Πριν την έναρξη της θεραπείας με δεξαμεθαζόνη, φροντίστε να ενημερώσετε τον ογκολόγο σας για το ποια άλλα φάρμακα παίρνετε.

-Μην υποβάλλεστε σε οποιοδήποτε είδος εμβολιασμού χωρίς την έγκριση του ογκολόγου σας ενώ λαμβάνετε δεξαμεθαζόνη.

-Παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης και του σωματικού βάρους.

-Πρέπει να χρησιμοποιούνται οι μικρότερες αποτελεσματικές δόσεις για τη μικρότερη δυνατή διάρκεια.

-H μακροχρόνια χορήγησή τους οδηγεί σε αναστολή της φλοιεπινεφριδικής λειτουργίας με αποτέλεσμα τη μειωμένη παραγωγή κορτιζόλης από τα επινεφρίδια και επομένως τη μειωμένη ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίσει καταστάσεις στρες. O βαθμός της αναστολής αυτής εξαρτάται από τη δόση, την ισχύ του χορηγούμενου κορτικοστεροειδούς, τη συχνότητα και τον χρόνο χορήγησής του στη διάρκεια του 24ώρου και τη συνολική διάρκεια της θεραπείας. Σημειώνεται ότι η κατασταλτική ενέργεια των γλυκοκορτικοστεροειδών στην αναστολή της φλοιεπινεφριδικής λειτουργίας είναι εντονότερη και πιο παρατεταμένη όταν χορηγούνται τις νυχτερινές ώρες.

-Αιφνίδια και απότομη μείωση της δόσης τους ενδέχεται να προκαλέσει «σύνδρομο στέρησης», που χαρακτηρίζεται από οξεία φλοιοεπινεφριδική ανεπάρκεια με μυϊκή αδυναμία, υπόταση, υπογλυκαιμία, ναυτία, εμέτους, ανησυχία, μυαλγίες, αρθραλγίες.
-Μπορεί να παρουσιασθούν ψυχικές διαταραχές κατά τη διάρκεια της θεραπείας με κορτικοστεροειδή που κυμαίνονται από ευφορία, αϋπνία, αλλαγή της ψυχικής διάθεσης, διαταραχές της προσωπικότητας και βαριά κατάθλιψη. Επομένως προϋπάρχουσα συγκινησιακή αστάθεια ή τάση προς ψύχωση μπορεί να επιδεινωθούν με τη χορήγηση κορτικοστεροειδών. Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με προδιάθεση για ψυχικές διαταραχές ή με ιστορικό τέτοιων διαταραχών.
-Μετά την επίτευξη του επιθυμητού θεραπευτικού αποτελέσματος, απαιτείται μείωση της δόσης βαθμιαία μέχρι την ελάχιστη αποτελεσματική δόση και έναρξη διαλείπουσας θεραπείας (κάθε 2 μέρες).

-Μην αλλάζετε τη δόση της δεξαμεθαζόνης χωρίς να συμβουλευτείτε τον ογκολόγο σας.

-Ενημερώστε τον ογκολόγο σας εάν είστε έγκυος. Η δεξαμεθαζόνη μπορεί να είναι επικίνδυνη για το έμβρυο και χρήση της κατά την εγκυμοσύνη ενδείκνυται μόνο όταν το όφελος για τη μητέρα υπερτερεί του κινδύνου για το έμβρυο. Οι γυναίκες που είναι έγκυες ή έχουν σκοπό να κυοφορήσουν θα πρέπει να ενημερωθούν για τους πιθανούς κινδύνους. Το ίδιο ισχύει και για τους άνδρες οι οποίοι εάν έχουν σκοπό να αποκτήσουν παιδί θα πρέπει να ενημερώνονται για τους πιθανούς κινδύνους.

-Μην θηλάζετε ενώ παίρνετε δεξαμεθαζόνη.

H διαλείπουσα θεραπεία, η αποφυγή χορήγησης των κορτικοστεροειδών τις νυκτερινές ώρες και η αφαίρεση της βραδινής δόσης πριν από τη διακοπή της θεραπείας, μειώνουν σημαντικά τις παρενέργειες.

Συμβουλές αυτοφροντίδας

-Αν χρησιμοποιείτε αυτό το φάρμακο για μεγάλο χρονικό διάστημα, ίσως να είστε πιο επιρρεπής σε λοιμώξεις. Πλένετε τα χέρια σας καλά, και αναφέρετε τυχόν συμπτώματα λοίμωξης στον ογκολόγο σας.

-Πάρτε αυτό το φάρμακο μαζί με τροφή για να μειώσετε τα ενοχλήματα στο στομάχι.

-Πάρτε τη πρωινή σας δόση νωρίς το πρωί, μέχρι τις 9, και την απογευματινή σας δόση πριν τις 6, με σκοπό να μειωθεί η αϋπνία που πιθανόν να προκληθεί από τη χρήση της κορτιζόνης.

-Εάν έχετε διαβήτη, αυτό το φάρμακο μπορεί να αυξήσει επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Χρειάζεται συχνότερη παρακολούθηση.

-Πίνετε τουλάχιστον δύο έως τρία λίτρα υγρών κάθε 24 ώρες, εκτός αν υπάρχουν αντίθετες οδηγίες από τον ογκολόγο σας λόγω συνοδών προβλημάτων.

-Διατηρήστε μια καλή, υγιεινή και θρεπτική διατροφή.

-Σε γενικές γραμμές, η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο ή να αποφεύγεται εντελώς. Θα πρέπει να το συζητήσετε με τον ογκολόγο σας εάν σας ενδιαφέρει η κατανάλωση αλκοόλ.

-Θα πρέπει επίσης να περιορίσετε την πρόσληψη καφεΐνης (αναψυκτικά τύπου κόκα- κόλα, τσάι, καφές και σοκολάτα, κυρίως). Αυτά μπορούν να προκαλέσουν, μαζί με τη κορτιζόνη, μεγαλύτερο ερεθισμό στο στομάχι σας.

Εάν αισθανθείτε ότι τα συμπτώματα και οι παρενέργειες είναι ιδιαίτερα σοβαρές, ενημερώστε τον ογκολόγο σας ο οποίος μπορεί να κάνει τροποποιήσεις στην αγωγή σας, να σας συνταγογραφήσει φάρμακα και / ή να σας προσφέρει άλλες πρακτικές συμβουλές που είναι αποτελεσματικές στη διαχείριση αυτών των προβλημάτων.

Κάποιες από τις παρενέργειες που παρουσιάζονται κατά τη διάρκεια χορήγησης κορτιζόνης είναι άμεσα εξαρτώμενες από τη διατροφή. Αλλαγές στις καθημερινές διατροφικές συνήθειες μπορεί ακόμα και να αποτρέψουν τα δυσάρεστα αυτά συμπτώματα:

Η παρουσία οιδήματος, λόγω της κατακράτησης νατρίου και υγρών, είναι η κυριότερη παρενέργεια που σχετίζεται με διατροφικούς παράγοντες. Αποτέλεσμα του προαναφερόμενου οιδήματος είναι και η αύξηση του σωματικού βάρους. Ο περιορισμός της πρόσληψης νατρίου (μαγειρικό αλάτι) είναι σημαντικός τόσο για την αποφυγή του οιδήματος, όσο και για τη διατήρηση του σωματικού βάρους. Εκτός όμως από το επιτραπέζιο αλάτι, πολλές από τις τροφές που καθημερινά καταναλώνονται έχουν αυξημένη περιεκτικότητα σε νάτριο. Τυριά, ελιές, αλατισμένοι ξηροί καρποί, παστά, κονσερβοποιημένα ή τυποποιημένα τρόφιμα, όπως κέικ και μπισκότα, αλμυρά σνακ, όπως πατατάκια και γαριδάκια, αλλά ακόμα και το ψωμί και οι φρυγανιές αποτελούν κρυφές ή φανερές πηγές αλατιού. Στη σύγχρονη βιομηχανία τροφίμων κάποιες από αυτές τις τροφές, όπως το ψωμί και οι φρυγανιές, παράγονται χωρίς την προσθήκη νατρίου προσφέροντας έτσι, τη δυνατότητα να καταναλωθούν και από άτομα που πρέπει να ακολουθήσουν μια διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε νάτριο.

Η αύξηση του σακχάρου στο αίμα είναι μια ακόμα πιθανή συνέπεια της λήψης κορτιζόνης. Για την αποφυγή αυτών των υψηλών τιμών, η διατροφή των ασθενών που χρησιμοποιούν αυτή τη φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να ακολουθεί τις αρχές της διατροφής του σακχαρώδους διαβήτη. Τα μικρά και συχνά γεύματα, καθώς και η αποχή από τα απλά σάκχαρα (ζάχαρη, μέλι, μαρμελάδα, γλυκά και αναψυκτικά με ζάχαρη) θα συνεισφέρουν στην καλύτερη ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος. Τρία κυρίως γεύματα και δύο σνακ, με χρονική απόσταση μεταξύ τους τις δύο με τρεις ώρες, είναι απαραίτητα. Η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, οσπρίων αλλά και δημητριακών ολικής άλεσης πρέπει να αποτελεί τη βάση της καθημερινότητας των ατόμων αυτών ώστε να προσλαμβάνουν την απαιτούμενη ποσότητα φυτικών ινών για να επιτευχθούν ιδανικές τιμές σακχάρου στο αίμα. 

Η μακροχρόνια χορήγηση κορτιζόνης μπορεί να οδηγήσει σε οστεοπόρωση ενώ ταυτόχρονα, αυξάνει τον κίνδυνο καταγμάτων. Ασθενείς λοιπόν, που χρησιμοποιούν κορτιζόνη για μεγάλα χρονικά διαστήματα οφείλουν, να καταναλώνουν ημερησίως τρεις μερίδες γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλών σε λιπαρά. Ένα ποτήρι γάλα, ένα κεσεδάκι γιαούρτι ή τριάντα γραμμάρια τυριού αποτελούν μία μερίδα γαλακτοκομικού προϊόντος. Κάποιες φορές, η κατανάλωση τέτοιων ποσοτήτων γαλακτοκομικών είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως το σπανάκι, το μπρόκολο και τα λάχανα, είναι επίσης καλές πηγές ασβεστίου. Ένα φλυτζάνι μαγειρεμένου σπανακιού περιέχει 100 mg ασβεστίου ενώ η ισοδύναμη ποσότητα μπρόκολου περιέχει 45 mg. Η σόγια και το ταχίνι θα μπορούσαν επίσης, να προσφέρουν πολύτιμη βοήθεια σε άτομα που δε μπορούν να καταναλώσουν γαλακτοκομικά προϊόντα. Τα ψάρια, και ιδιαίτερα ο σολωμός, οι σαρδέλες και ο τόνος, είναι και αυτά σημαντικές πηγές ασβεστίου. Οι ξηροί καρποί, και κυρίως τα καρύδια, τα αμύγδαλα και το σησάμι μπορούν να χρησιμοποιηθούν και αυτά εναλλακτικά. Πολλές φορές όμως, κρίνεται απαραίτητη και η χορήγηση κάποιου συμπληρώματος ασβεστίου και βιταμίνης D (Ideos).

Τέλος, ο καταβολισμός της μυϊκής μάζας είναι και αυτός μία συχνά εμφανιζόμενη παρενέργεια. Το γεγονός αυτό οδηγεί αυτόματα σε αυξημένες πρωτεϊνικές ανάγκες. Το σημαντικό στην προσπάθεια της αύξησης της προσλαμβανόμενης πρωτεΐνης είναι η ταυτόχρονη χαμηλή πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών. Ο συνδυασμός αυτός είναι απαραίτητος γιατί συχνά, τα τριγλυκερίδια και η χοληστερόλη του αίματος παρουσιάζουν αυξημένες τιμές σε ασθενείς που χρησιμοποιούν κορτιζόνη. Οι πηγές λοιπόν που προτιμώνται για να επιτευχθεί αυξημένη πρωτεϊνική πρόσληψη είναι κυρίως άπαχα γαλακτοκομικά, ψάρια, πουλερικά, όσπρια, ασπράδι αβγών και άπαχο κόκκινο κρέας. 

Όπως λοιπόν φαίνεται από όλα τα προαναφερόμενα, ο ρόλος της διατροφής κατά τη διάρκεια της φαρμακευτικής αγωγής με κορτιζόνη είναι εξαιρετικά σημαντικός. Κάνοντας μικρές τροποποιήσεις στη διατροφική μας καθημερινότητα, έχουμε τη δυνατότητα να αποφύγουμε ένα μεγάλο αριθμό δυσάρεστων και επικίνδυνων παρενεργειών, διασφαλίζοντας παράλληλα το μεγαλύτερο δυνατό όφελος που μπορούμε να έχουμε από τη λήψη αυτού του φαρμάκου.