.

Δυσκοιλιότητα

Τι είναι και γιατί παρουσιάζεται;

Η δυσκοιλιότητα είναι μια συχνή, ενοχλητική και συχνά υποεκτιμημένη επιπλοκή σε ασθενείς με καρκίνο οι οποίοι λαμβάνουν χημειοθεραπεία. Ο όρος αυτός αναφέρεται στην αργή προώθηση του περιεχομένου του παχέος εντέρου που έχει ως αποτέλεσμα τη μη συχνή και δύσκολη αφόδευση και τη δημιουργία, συνήθως, στεγνών και σκληρών κοπράνων. Η δυσκοιλιότητα είναι ένα σύμπτωμα και όχι μια ξεχωριστή νόσος.

Η δυσκοιλιότητα παρουσιάζεται ως:

-Αφόδευση λιγότερο συχνά από 3 φορές την εβδομάδα

-Υπέρμετρη προσπάθεια αφόδευσης

-Σκληρά ή ‘σαν σβόλους’ κόπρανα

-Αίσθηση μη ολοκληρωμένης κένωσης

-Αίσθηση περιπρωκτικής απόφραξης

Τις περισσότερες φορές πρόκειται για μια προσωρινή κατάσταση η οποία όμως εάν δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα μπορεί να μετατραπεί σε σοβαρή και δύσκολα αντιμετωπίσιμη.

Ποια είναι τα αίτια της δυσκοιλιότητας;

  1. Φάρμακα (χημειοθεραπευτικά όπως η σισπλατίνη, οπιοειδή όπως η κωδείνη και η μορφίνη, αντικαταθληπτικά, αντιόξινα, αντιεμετικά, διουρητικά, αντιυπερτασικά, ο σίδηρος). Σε αυτή την περίπτωση η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας γίνεται με τη μείωση και τη προσαρμογή των δόσεων αυτών των φαρμάκων αλλά και τη συγχορήγηση υπακτικών με τα οπιοειδή.
  2. Αφυδάτωση λόγω μειωμένης πρόσληψης υγρών, απώλειας υγρών λόγω εμπυρέτου, έντονου ιδρώτα, εμέτων, πολυουρίας και χρήσης διουρητικών. Σε αυτή την περίπτωση η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας γίνεται με την αύξηση πρόσληψης υγρών.
  3. Μειωμένη πρόσληψη φυτικών ινών λόγω ανεπαρκούς πρόσληψης τροφής ή λήψη τροφής με φτωχό υπόλειμμα. Σε αυτή την περίπτωση η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας γίνεται με τη λήψη τροφής πλούσιας σε φυτικές ίνες (απαραίτητη η συγχορήγηση υγρών). Τροφές πλουσιες σε φυτικές ίνες είναι τα φρούτα κυρίως με τη φλούδα, λαχανικά, όσπρια, αρτοσκευάσματα ολικής αλέσεως, σικάλεως και πολύσπορα, δημητριακά πρωινού, ρύζι αναποφλοίωτο, ξηροί καρποί, αποξηραμένα φρούτα.
  4. Μειωμένη δραστηριότητα λόγω αδυναμίας. Σε αυτή τη περίπτωση η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας γίνεται με την ενθάρρυνση της άσκησης (κυρίως καθημερινό περπάτημα).
  5. Μεταβολικές διαταραχές όπως υπερασβεστιαιμία, υπερκαλιαιμία, υποκαλιαιμία,υποθυρεοειδισμός. Για την αντιμετώπισή της χρειάζεται η διόρθωση της διαταραχής.
  6. Νευρολογικές διαταραχές λόγω πίεσης ή διήθησης από τον όγκο του ιερού πλέγματος ή διαταραχή του αυτόνομου νευρικού συστήματος λόγω φαρμακευτικής αγωγής ή τοξικών ουσιών. Πρέπει σε αυτή την περίπτωση να βελτιωθεί φαρμακευτικά η συχνότητα των κενώσεων.

Οι μηχανισμοί μέσω των οποίων η χημειοθεραπεία επιδρά στη φυσιολογική εντερική λειτουργία και οδηγεί σε δυσκοιλιότητα είναι οι:

-Μειωμένη πρόσληψη τροφής και υγρών από το στόμα.

-Μειωμένη κινητικότητα του εντέρου

-Μειωμένη άσκηση (ακόμα και λίγο περπάτημα καθημερινά βοηθά στη φυσιολογική λειτουργία του εντέρου)

-Νευροπάθεια του αυτόνομου νευρικού συστήματος από τη χημειοθεραπεία

-Αυξημένη επαναπορρόφηση από τον αυλό του εντέρου, κυρίως του υγρού περιεχομένου του, λόγω της μειωμένης κινητικότητας του και επομένως το μεγαλύτερο χρόνο παραμονής των κοπράνων στο έντερο.

-Απόφραξη

-Υπερθεραπεία διάρροιας

-Αντιεμετικά και αναλγητικά φάρμακα (πολύ συχνά η δυσκοιλιότητα οφείλεται σε φάρμακα που χορηγούνται στη προσπάθεια αντιμετώπισης παρενεργειών της χημειοθεραπείας όπως η ναυτία και συμπτωμάτων του καρκίνου όπως ο πόνος).

Πως τα οπιοειδή επιδρούν στο πεπτικό μας σύστημα και προκαλούν δυσκοιλιότητα.

Τα οπιοειδή επηρεάζουν το πεπτικό μας σύστημα μειώνοντας τη κινητικότητα του εντέρου και επομένως τη προώθηση του περιεχόμενού του προς το πρωκτό, μειώνοντας τις εκκρίσεις (του παγκρέατος, της χολής, των ηλεκτρολυτών και των υγρών) και αυξάνοντας την απορρόφηση των υγρών από τον αυλό του εντέρου.

Πως εκδηλώνεται κλινικά η δυσκοιλιότητα;

-Κοιλιακό άλγος

-Διάταση της κοιλιάς με αύξηση του αέρα στο έντερο (μετεωρισμός)

-Ναυτία, έμετος και ψευδοδιάρροια (σε έντονη δυσκοιλιότητα το κατώτερο τμήμα του παχέος εντέρου (ορθό) είναι εξαιρετικά γεμάτο, και μικρές ποσότητες υγρού περιεχομένου μπορεί να ξεφύγουν γύρω από τα σκληρά κόπρανα δίνοντας την εντύπωση της διάρροιας)

-Επίσχεση ή ακράτεια ούρων

-Σύγχυση, αποπροσανατολισμός, λήθαργος.

Ποιες είναι οι πιθανές επιπλοκές της δυσκοιλιότητας;

-Η ανεπαρκής απορρόφηση φαρμάκων

-Ενσφήνωση κοπράνων με απόφραξη του εντέρου (η οποία ορίζεται ως ανθεκτική στη θεραπεία δυσκοιλιότητα, με πλήρωση του παχέος εντέρου και κυρίως του ορθού με κόπρανα, η οποία έχει επιβεβαιωθεί με φυσική εξέταση της κοιλιακής χώρας και του ορθού εντέρου).

-Πρόκληση σχισμών ή ραγάδων του δακτυλίου του πρωκτού

-Αιμορροϊδοπάθεια

-Εντερική απόφραξη (ατελής ή πλήρης αποφρακτικός ειλεός)

Τρόποι διαχείρισης της δυσκοιλιότητας

  • Απαιτήστε από τον ογκολόγο σας να σας αφιερώσει όσο χρόνο χρειάζεστε για μια σωστή και αποτελεσματική πληροφόρηση και αντιμετώπιση.
  • Ο δικός σας ρυθμός αφόδευσης. Εξηγήστε στον ογκολόγο σας το τι είναι φυσιολογικό για εσάς. Αυτό το καθιστά ευκολότερο να καταλάβει εάν παρουσιάζετε
    δυσκοιλιότητα.
  • Πίνετε 2 με 3 λίτρα νερό ή άλλα υγρά (μη αλκοολούχα) καθημερινά. Πολλοί άνθρωποι μπορούν να καταπολεμήσουν το πρόβλημα της δυσκοιλιότητας
    καταναλώνοντας ζεστά ροφήματα μία έως μισή ώρα πριν από τη συνήθη ώρα της κένωσης. Χυμοί φρούτων, όπως ο χυμός δαμάσκηνων, μπορεί επίσης να είναι χρήσιμος.
  • Να είστε δραστήριοι καθημερινά. Το περπάτημα ή το ποδήλατο καθημερινά, για μισή ώρα τουλάχιστον, βοηθά στο να διατηρηθεί μια σωστή λειτουργία του
    παχέος
    εντέρου, εκτός εάν υπάρχει αντένδειξη. Εάν δεν μπορείτε να περπατήσετε, ρωτήστε και ενημερωθείτε για το ποιές ασκήσεις μπορείτε να
    κάνετε σε μια καρέκλα ή στο κρεβάτι σας. Συζητήστε με τον ογκολόγο σας τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να είστε περισσότερο δραστήριοι.
  • Ρωτήστε τον ογκολόγο σας ποια τρόφιμα είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. Τρώγοντας τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες και πίνοντας πολλά
    υγρά αυξάνετε τον όγκο
    των κοπράνων και τα διατηρήτε μαλακά. Τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, είναι τα μαγειρεμένα
    ξερά φασόλια, τα φρούτα κυρίως με τη φλούδα και τα ωμά λαχανικά, οι ξηροί καρποί, ολικής αλέσεως ψωμί και φρυγανιές, δημητριακά, όσπρια, μπρόκολο, καλαμπόκι, λάχανο, αρακάς, κουνουπίδι, γάλα, ξηρά φρούτα, δαμάσκηνα.
  • Ενημερώστε τον ογκολόγο σας εάν δεν έχετε ενεργηθεί για 48 ώρες. Ο ογκολόγος σας μπορεί να σας συστήσει ένα συμπλήρωμα
    φυτικών ινών, ένα καθαρτικό, ένα μαλακτικό των κοπράνων, ή ένα κλύσμα. Μην χρησιμοποιείτε αυτές τις θεραπείες χωρίς να έχετε προηγουμένως συνεννοηθεί με τον ογκολόγο σας.
  • Φροντίστε να έχετε επαρκή χρόνο και δυνατότητα απομόνωσης κατά τη χρήση της τουαλέτας.

Φάρμακα που μπορούν να σας συνταγογραφηθούν για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

Υπακτικά-καθαρτικά

Τα υπακτικά είναι ουσίες που επιταχύνουν την αφόδευση με βασική επίδραση στη μεταφορά νερού και ηλεκτρολυτών τόσο στο λεπτό όσο και στο παχύ έντερο, μαλακώνοντας έτσι τα σκληρά κόπρανα, ενώ διεγείρουν και την αφόδευση.

1)  Μαλακτικά των κοπράνων όπως η παραφίνη (Nujol) η οποία λαμβάνεται στη δόση των 15- 40ml εφάπαξ και η έναρξη δράσης του εμφανίζεται συνήθως μετά από 6-8 ώρες.

2)  Ωσμωτικά υπακτικά όπως άλατα μαγνησίου (MilkofMagnesia- Γάλα Μαγνησίας) με έναρξη δράσης σε περίπου 3 ώρες. Χορηγείται 2- 3 φορές την ημέρα από 10-15 ml 1 με 2 ώρες μετά τα κύρια γεύματα και το βράδυ πρίν από την κατάκληση. Χρειάζεται προσοχή σε ανθρώπους με καρδιακή και νεφρική ανεπάρκεια. Λακτουλόζη (

Duphalac) 10-15 ml 2 με 3 φορές την ημέρα. Το καθαρτικό αποτέλεσμα μπορεί να χρειαστεί 24-48 ώρες για να επέλθει ενώ χρειάζετε προσοχή σε διαβητικούς αλλά και τακτικό έλεγχο ηλεκτρολυτών σε χρόνια χορήγηση. Η γλυκερίνη με οσμωτική κυρίως δράση αλλά και ως διεγερτικό της εντερικής κινητικότητας και ως μαλακτικό κοπράνων χορηγείται με τη μορφή υποκλισμού ή υποθέτων και προκαλεί κένωση του ορθού σε μισή περίπου ώρα.

3)  Φάρμακα που διεγείρουν την εντερική κινητικότητα. Η κατάχρηση των φαρμάκων αυτών σε χρόνια χρήση δημιουργεί σοβαρά προβλήματα εξαιτίας κυρίως της εξάρτησης την οποία δημιουργούν και των σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών που συνεπάγονται όπως ατονία του εντέρου και ηλεκτρολυτικές διαταραχές. Η χρήση των φαρμάκων αυτών δικαιολογείται μόνο για την αντιμετώπιση οξείας δυσκοιλιότητας ή την προετοιμασία του εντέρου για διαγνωστικές εξετάσεις αλλά και τη χρόνια δυσκοιλιότητα η οποία δεν ανταποκρίνεται σε διαιτητικά μέτρα ή άλλα πιο αθώα καθαρτικά.

Η δισακοδύλη (Dulcolax) χορηγείται από του στόματος 5-10 mg εφάπαξ το βράδυ ή από το ορθό ως υπόθετο των 10 mg. Η εμφάνιση του καθαρτικού αποτελέσματος εμφανίζεται μετά από 6 με 10 ώρες εάν χορηγηθεί από του στόματος ή 30 με 60 λεπτά εάν χορηγηθεί ως υπόθετο.

Το καστορέλαιο χορηγείται στη δόση των 15-60ml κατά προτίμηση με κενό στομάχι (με γάλα ή χυμούς φρούτων). Σε ηλικιωμένους υπάρχει κίνδυνος ορθοστατικής υπότασης και ηλεκτρολυτικών διαταραχών. Η εμφάνιση του καθαρτικού αποτελέσματος εμφανίζεται μετά από 2 με 6 ώρες και επομένως καλύτερα να μην χορηγείται το βράδυ.

Η σέννα (X-PREP) 12 με 24mg κατά προτίμηση το βράδυ πρίν από τη κατάκλιση. Η εμφάνιση του καθαρτικού αποτελέσματος εμφανίζεται μετά από 8 με 10 ώρες.

Καλέστε επειγόντως τον ογκολόγο σας εάν παρουσιάζετε: 

Πόνο στη κοιλιά.

Πυρετό.

Απουσία αερίων από τον πρωκτό.

Ναυτία και / ή έμετο, μαζί με τη δυσκοιλιότητα.

Εάν δεν έχετε ενεργηθεί δύο ημέρες μετά, παρά τις συστάσεις και τη θεραπευτική αγωγή που σας δόθηκε από τον ογκολόγο σας. 

Εάν η κοιλιά σας είναι πρησμένη και / ή την αισθάνεστε σκληρή.