.

Σε αυτή τη σελίδα:

Το ανοσοποιητικό σύστημα

Ο καρκίνος, η θεραπεία του και το ανοσοποιητικό σύστημα

Συμβουλές για την αποφυγή μόλυνσης-λοίμωξης

Αποφυγή λοίμωξης όταν παρουσιάζετε μειωμένο αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων (μειωμένη άμυνα του οργανισμού)

Το ανοσοποιητικό σύστημα

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι η άμυνα του οργανισμού ενάντια στα βακτηρίδια, ιούς και άλλους ξένους οργανισμούς ή επιβλαβείς χημικές ουσίες. 

Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελείται από τρία μέρη:

  • το δέρμα και τους βλεννογόνους
  • πρωτεΐνες που παράγονται από τον οργανισμό, οι οποίες υπάρχουν σε υγρά του σώματος και στο αίμα
  • εξειδικευμένα κύτταρα του αίματος και της λέμφου.

Το δέρμα και οι βλεννογόνοι

Το δέρμα και η επένδυση (βλεννογόνος) των κοιλοτήτων του σώματος που ανοίγονται προς τα έξω, όπως του πεπτικού, του αναπαραγωγικού, του ουροποιητικού συστήματος και των πνευμόνων είναι οι προστατευτικοί φραγμοί που εμποδίζουν την εισβολή από επιβλαβείς μικροοργανισμούς.

Το σμήγμα που παράγεται από το δέρμα, το λιπαίνει και το κρατά ελαφρώς όξινο, ελέγχοντας και περιορίζοντας την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη μικροοργανισμών. Τα κύτταρα στα τοιχώματα των κοιλοτήτων του σώματος παράγουν υγρά, όπως το σάλιο στο στόμα ή τη βλέννη στους πνεύμονες, που παρέχουν και αυτά μια άμυνα κατά των επιβλαβών μικροοργανισμών. Στο σώμα μας βρίσκονται πολλοί μικροοργανισμοί με τους οποίους ζούμε σε μια ισσοροποία και εμποδίζουν άλλους πιο επικίνδυνους μικροοργανισμούς να αναπτυχθούν.

Πρωτεΐνες

Ειδικές πρωτεΐνες βρίσκονται στις εκκρίσεις και τα υγρά του σώματος. Αν μικροοργανισμοί κατορθώσουν να εισέλθουν στον οργανισμό μας, οι πρωτεΐνες αυτές τους επιτίθενται με διάφορους τρόπους, συχνά διαλύοντας το προστατευτικό εξωτερικό τους στρώμα, εξουδετερώνοντας τους.

Εξειδικευμένα κύτταρα του αίματος και της λέμφου

Εξειδικευμένα κύτταρα του οργανισμού μας προστατεύουν από τις λοιμώξεις. Αυτά παράγονται από το μυελό των οστών (ο μυελός είναι ένας ρευστός ιστός που βρίσκεται

μέσα στα οστά του σώματος και κυρίως στα οστά της λεκάνης και του στέρνου και περιέχει αρχέγονα κύτταρα τα οποία όταν ωριμάσουν μετατρέπονται σε λευκά

αιμοσφαίρια, ερυθρά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια) και το υπόλοιπο λεμφικό σύστημα. Το λεμφικό σύστημα είναι ένα πολύπλοκο σύστημα που αποτελείται από όργανα όπως ο σπλήνας και οι λεμφαδένες και άλλα, που βρίσκονται σε όλο το σώμα και συνδέονται με ένα δίκτυο λεμφαγγείων.

Διαφορετικοί τύποι λευκών αιμοσφαιρίων παίζουν διαφορετικούς ρόλους στην αντιμετώπιση των μικροοργανισμών που εισβάλλουν στον οργανισμό μας. Φτάνουν στο σημείο της βλάβης ή λοίμωξης με το αίμα και καταστρέφουν αυτούς τους μικροοργανισμούς (αναγνωρίζοντας σε αυτούς δομικά συστατικά τους, γενικά γνωστά ως «αντιγόνα»).

Το ανοσοποιητικό σύστημα

Ο καρκίνος, η θεραπεία του και το ανοσοποιητικό σύστημα

Ο καρκίνος και η θεραπεία του μπορούν να επηρεάσουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα με διάφορους τρόπους. Ορισμένα κακοήθη νοσήματα, κυρίως λεμφώματα και λευχαιμίες, μπορούν να μειώσουν την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού, μη επιτρέποντας στον μυελό των οστών να παράγει αρκετά υγιή λευκά αιμοσφαίρια.

Χειρουργική

Αυτή μπορεί να σας κάνει πιο επιρρεπείς στις λοιμώξεις επειδή περιλαμβάνει την πραγματοποίηση μιας ασυνέχειας (τομής) του δέρματος ή των βλεννογόνων, οι οποίοι αποτελούν μέρος της φυσικής άμυνας του οργανισμού. Η πιθανότητα λοίμωξης είναι αυξημένη, αν η χειρουργική επέμβαση περιλαμβάνει την αφαίρεση του σπλήνα. 

Ακτινοθεραπεία

Έχει συχνά μια ήπια και παροδική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, και είναι δύσκολο να προκαλέσει προβλήματα λοίμωξης. Συνήθως αυτά παρουσιάζονται όταν το πεδίο ακτινοβόλησης περιλαμβάνει λειτουργικά τμήματα του μυελού των οστών, όπως το στέρνο ή τη λεκάνη, μειώνοντας προσωρινά την παραγωγή των λευκών αιμοσφαιρίων.

Χημειοθεραπεία

Συχνά έχει σημαντική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα και μπορεί να μειώσει την άμυνα του οργανισμού κατά των λοιμώξεων, από λίγες ημέρες έως μερικές

εβδομάδες, ανάλογα με το είδος καρκίνου, το χημειοθεραπευτικό σχήμα που χρησιμοποιείται και την γενική κατάσταση της υγείας μας.  

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η χημειοθεραπεία μειώνει την παραγωγή των λευκών αιμοσφαιρίων από τον μυελό των οστών και αυτό γιατί ο μυελός των οστών είναι ένας ταχέως αναπτυσσόμενος και διαιρούμενος ιστός και γίνεται, χωρίς συνήθως να είναι αυτός ο σκοπός μας, στόχος της χημειοθεραπείας μαζί με τα καρκινικά κύτταρα. 

Παρενέργεια είναι ένα μη επιθυμητό αποτέλεσμα της θεραπείας που δίνουμε στη προσπάθεια να αντιμετωπίσουμε κάποιο νόσημα. Οι άνθρωποι που λαμβάνουν χημειοθεραπεία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο λοιμώξεων συνήθως 7 με 14 ημέρες από την ημέρα χορήγησης της θεραπείας (αυτό εξαρτάται από το φάρμακο που χορηγείται), όταν δηλαδή το επίπεδο των λευκών αιμοσφαιρίων είναι στα χαμηλότερα επίπεδα. Αυτό είναι γνωστό ως ναδίρ και μπορεί να διαφέρει χρονικά ελαφρώς ανάλογα με το φάρμακο της χημειοθεραπείας, ή τους συνδυασμούς των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται (το ναδίρ εντοπίζεται χρονικά στη περιγραφή κάθε χημειοθεραπευτικού φαρμάκου στο τμήμα μας «χημειοθεραπεία»).

Οι λοιμώξεις μπορούν συνήθως να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με αντιβιοτικά από του στόματος ή σε περίπτωση χαμηλών λευκών, ενδοφλεβίως. Εάν μια λοίμωξη δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να γίνει επικίνδυνη και απειλητική για τη ζωή και δύσκολα αντιμετωπίσιμη. 

Επικοινωνήστε με τον ογκολόγο σας αμέσως εάν:

  • παρουσιάσετε θερμοκρασία υψηλότερη από 38 ° C
  • ξαφνικά δεν νοιώθετε καλά, ακόμη και με κανονική θερμοκρασία.

Αυτά είναι σημάδια μιας πιθανής λοίμωξης και μπορεί να χρειαστεί άμεση αντιμετώπιση με αντιβιοτικά.

Συμβουλές για την αποφυγή μόλυνσης

Κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας ο κίνδυνος λοίμωξης είναι υψηλότερος απ’ ότι συνήθως. Αυτό συμβαίνει γιατί εξαιτίας της χημειοθεραπείας μειώνεται ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα, των κυττάρων δηλαδή που είναι υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού μας κατά των λοιμώξεων.

Όταν τα λευκά αιμοσφαίρια είναι μειωμένα θα χρειαστεί να λάβουμε ορισμένες προφυλάξεις για να μειώσουμε τον κίνδυνο ανάπτυξης μιας λοίμωξης.

Σε γενικές γραμμές πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι οποιαδήποτε λοίμωξη, που μπορεί ένας άνθρωπος με φυσιολογικό αριθμό λευκών, να περάσει χωρίς συμπτώματα και ανάγκη αγωγής, μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή μας εάν τα λευκά αιμοσφαίρια βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα.

Εδώ αναφέρονται ορισμένες συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να μειώσετε τον κίνδυνο αυτό κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας σας και κυρίως όσο ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα σας είναι χαμηλός:

-πλένετε συχνά τα χέρια σας και κυρίως πριν από το μαγείρεμα ή πριν φάτε, μόλις επιστρέψετε στο σπίτι ή αφού έχετε χρησιμοποιήσει την τουαλέτα. Χρησιμοποιήστε σαπούνι και ζεστό νερό και μην μοιράζεστε με άλλους τις πετσέτες σας.

-φάτε μόνο καλά μαγειρεμένα, ψημένα φαγητά και μην τα ξαναζεσταίνετε. Προσπαθήστε να αποφύγετε φαγητά που παρουσιάζουν αυξημένο

κίνδυνο να σας οδηγήσουν σε μια λοίμωξη όπως φαγητά μαγειρεμένα κάτω από άγνωστες συνθήκες (εκτός σπιτιού), θαλασσινά, ωμά ψάρια, μισοψημένο κρέας και μαλακά τυριά.

-φάτε όσο πιο υγιεινά μπορείτε με πολλά καλά πλημένα και καθαρισμένα από τη φλούδα φρούτα και πολλά καλά βρασμένα λαχανικά ΟΧΙ όμως

ωμά. Είναι μια καλή ιδέα να αποφύγετε τις ωμές σαλάτες κατά την περίοδο που τα λευκά σας είναι χαμηλά.

-κρατήστε το στόμα σας καθαρό καθώς συχνά αποτελεί μια πύλη εισόδου μικροβίων στον οργανισμό αλλά και το ίδιο είναι συχνά θέση λοιμώξεων

-μείνετε μακριά από ανθρώπους με κρυολόγημα, γρίπη, διάρροια και έμετο, ή άλλου είδους λοίμωξη, από κλειστούς χώρους με πολλούς

ανθρώπους, από παιδιά (τα παιδιά παρουσιάζουν ιογενείς λοιμώξεις που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν από κάποιον με χαμηλό αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων για τον οποίο συχνά γίνονται θανατηφόρες). Εάν έρθετε σε επαφή με κάποιον που παρουσιάζει μια οποιαδήποτε λοίμωξη επικοινωνήστε με τον ογκολόγο σας. Μπορεί να χρειαστεί να λάβετε προφυλακτική αντιβιοτική αγωγή.

-εάν χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε μέσα μαζικής μεταφοράς ή να βγείτε στα μαγαζιά φροντίστε να το κάνετε ώρες που γνωρίζετε ότι η κίνηση είναι περιορισμένη και δεν υπάρχει συνωστισμός. Αποφύγετε επομένως τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ιδιαίτερα κατά τις ώρες αιχμής, και τα πολυσύχναστα εμπορικά κέντρα, όπου μπορεί να βρεθείτε δίπλα σε ανθρώπους που έχουν λοιμώξεις οι οποίες δεν είναι προφανείς.

-μεγάλη προσοχή πρέπει να υπάρχει στην περιποίηση των κεντρικών γραμμών και των γραμμών PICC (βλέπε το τμήμα μας «χημειοθεραπεία»).

- είναι καλύτερο να αποφεύγεται το κολύμπι, τηn επαφή με την άμμο ή τη χρήση δημόσιας πισίνας.  Αυτό επειδή υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης από το νερό, τα αποδυτήρια ή την άμμο.

-τα ζώα είναι σίγουρα πολύ καλή παρέα και μπορούν να σας δώσουν απεριόριστη αγάπη αλλά προσπαθήστε να περιορίσετε την επαφή μαζί τους

όσο λαμβάνετε χημειοθεραπεία. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, να πλένετε πάντα τα χέρια σας εάν έρθετε σε επαφή μαζί τους, να μην τα αφήνετε να κοιμούνται στο κρεβάτι σας και αφήστε κάποιον άλλο να ασχοληθεί με την καθαριότητά τους.

- θα πρέπει να είστε προσεκτικοί ώστε αποφευχθούν μέρη όπου συχνά βρίσκεται ο μύκητας Aspergillus, δηλαδή σάπια φύλλα ή άλλη σάπια βλάστηση, αποθήκες σιτηρών, τούβλα, τσιμέντο και σκόνη που δημιουργείται από εργασίες κατεδάφισης τοίχων, σοβάδων κλπ.

-μιλήστε πάντα με τον ογκολόγο σας πριν υποβληθείτε σε οποιοδήποτε εμβολιασμό. Είναι ασφαλές να κάνετε το αντιγριπικό εμβόλιο, όταν το ανοσοποιητικό σας σύστημα

είναι κατασταλμένο. Το εμβόλιο της γρίπης είναι ένα αδρανοποιημένο εμβόλιο, το οποίο σημαίνει ότι δεν μπορεί να σας βλάψει. Αλλά, ανάλογα με τον τύπο του καρκίνου και την θεραπεία που κάνατε, το εμβόλιο μπορεί να μην σας δώσει την προστασία κατά της γρίπης όπως και τα προηγούμενα

χρόνια. Γενικά, τα άτομα με καρκίνο συνιστάται να κάνουν το εμβόλιο, τουλάχιστον τρεις εβδομάδες πριν από την έναρξη της θεραπείας ή ένα μήνα μετά την ολοκλήρωσή της και στη συνέχεια ετησίως.

-εάν σχεδιάζετε διακοπές στο εξωτερικό, μιλήστε πρώτα με τον ογκολόγο σας. Μερικά εμβόλια, που περιέχουν ένα ζώντα αδρανοποιημένο στέλεχος, θα πρέπει να

αποφεύγονται. Αυτά περιλαμβάνουν το εμβόλιο της ιλαράς, της παρωτίτιδας, της ερυθράς ή το τριπλό MMR (ιλαρά, ερυθρά, μαγουλάδες), το από του στόματος εμβόλιο της πολιομυελίτιδας, το από του στόματος εμβόλιο για τον τύφο, το BCG και αυτό του κίτρινου πυρετόυ. Εκτός από τα εμβόλια, σε περίπτωση ταξιδιού θα πρέπει να σας απασχολήσει και το θέμα του χρόνου στον οποίο θα πραγματοποιηθεί το ταξίδι καθώς κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας θα υπάρξουν ημέρες που θα πρέπει να υποβληθείτε σε εξετάσεις αίματος και πιθανώς θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί στις επαφές σας με άλλους, αλλά μπορεί να χρειαστεί και να νοσηλευτείτε.

Ο στενός οικογενειακός σας κύκλος και οι φίλοι σας θα πρέπει επίσης να αποφύγουν το από του στόματος εμβόλιο για τον τύφο.

-προσέχετε πάντα για πιθανά σημεία λοίμωξης όπως πυρετό, ρίγος, βήχα, πόνο στη κατάποση, τσούξιμο κατά την ούρηση ή συχνοουρία. Εάν παρουσιάσετε αυτά τα συμπτώματα ή οτιδήποτε άλλο διαφορετικό από τη συνήθη καθημερινότητα σας που μπορεί να σας ανησυχήσει, επικοινωνήστε αμέσως με τον ογκολόγο σας. Όταν τα λευκά αιμοσφαίρια είναι χαμηλά μια λοίμωξη είναι πάντα σοβαρή και θα χρειαστεί να λάβετε αντιβίωση, συχνότερα ενδοφλέβια.

Φροντίδα του στόματος

Όταν η άμυνα του οργανισμού σας είναι μειωμένη, είναι σημαντικό να κρατάτε το στόμα σας καθαρό, καθώς είναι ένα σημείο όπου συχνά παρουσιάζετε μια λοίμωξη ή απ’ όπου μπορεί να προέλθει ένας μικροοργανισμός ο οποίος εισβάλοντας στη κυκλοφορία του αίματος μπορεί να προκαλέσει σοβαρή λοίμωξη. Χρησιμοποιήστε μια βούρτσα με μαλακές τρίχες γιατί εάν προκαλέσετε αιμορραγία στα ούλα σας αυξάνετε τον κίνδυνο.

Ο ογκολόγος σας μπορεί να σας συνταγογραφήσει αντισηπτικά στοματικά διαλύματα που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μετά από τα γεύματα και τη νύχτα. Μερικές φορές μπορεί επίσης να σας συνταγογραφήσει αντιμυκητιασικά στοματικά διαλύματα καθώς οι μυκητιασικές λοιμώξεις της στοματικής κοιλότητας είναι συχνές.

Λόγω του αυξημένου κινδύνου λοίμωξης, είναι σημαντικό να μην υποβάλλεστε σε οδοντιατρικούς χειρισμούς κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, χωρίς πρώτα να το συζητήσετε με τον ογκολόγο σας.

Η διατροφή σας

Πίνετε άφθονα υγρά, καθώς αυτό μπορεί να σας βοηθήσει στην πρόληψη μιας λοίμωξης. Τα υγρά θα βοηθήσουν να κρατήσετε το στόμα σας υγρό και υγιές, να καθαρίσουν οι νεφροί και η ουροδόχος κύστη σας, εμποδίζοντας την ανάπτυξη των βακτηρίων. Θεωρείται ότι τα ροφήματα όπως χυμός από cranberry μπορούν επίσης να βοηθήσουν να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης λοιμώξεων του ουροποιητικού.

Για διάφορους λόγους, οι άνθρωποι συχνά δυσκολεύονται να σιτιστούν σωστά και να πιούν αρκετά υγρά κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας. Αυτό μπορεί να οφείλεται στον ίδιο τον καρκίνο ή τις παρενέργειες της θεραπείας. Για παράδειγμα, μπορεί να αισθάνεστε ναυτία, ή να παρουσιάζετε αλλαγές στη γεύση, λόγω της χημειοθεραπείας, επηρεάζοντας την όρεξη και την δυνατότητα να τραφείτε. Ωστόσο, είναι σημαντικό να προσπαθείτε να έχετε μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, καθώς αυτό θα σας βοηθήσει να διατηρήσετε ένα υγειές ανοσοποιητικό σύστημα.

Ορισμένες τροφές, ιδιαίτερα τα οστρακοειδή, τα πουλερικά και τα αυγά, μπορεί να περιέχουν επιβλαβή βακτήρια. Αυτά τα βακτήρια συνήθως σκοτώνονται από τη θερμότητα ή γίνονται λιγότερο επιβλαβή από το κρύο. Είναι σκόπιμο επομένως να εξασφαλίσετε ότι όλα τα τρόφιμα θα είναι αποθηκευμένα στη σωστή θερμοκρασία και θα ψηθούν καλά πριν καταναλωθούν. Είναι επίσης μια καλή ιδέα να μην ξαναζεσταίνετε τα τρόφιμα που έχουν μαγειρευτεί ώρες πριν ή την προηγούμενη ημέρα, καθώς αυτό μπορεί να επιτρέπει στα βακτήρια να αναγεννηθούν και να πολλαπλασιαστούν. Μαγειρέψτε, επομένως, κάθε φορά όση ακριβώς ποσότητα θέλετε να καταναλώσετε.

Ο ογκολόγος σας θα σας συστήσει να ακολουθήσετε μια «καθαρή» δίαιτα. Αυτό σημαίνει την αποφυγή σαλάτων κα γενικά τροφίμων που δεν μαγειρεύνται και τρώγονται ωμά οπότε και θα μπορούσαν να περιέχουν επιβλαβή βακτήρια. Αυτά περιλαμβάνουν:

  • ωμά ή ελαφρώς μαγειρεμένα αυγά
  • οστρακοειδή
  • μαλακά τυριά
  • τρόφιμα που μαγειρεύονται σε χώρους που δεν γνωρίζουμε και που χρησιμοποιούν υλικά που δεν γνωρίζουμε πως έχουν διατηρηθεί (εστιατόρια)
  • σάντουιτς προσυσκευασμένα
  • αλλαντικά
  • καπνιστό ψάρι.

Το φαγητό σας θα πρέπει να προετοιμαστεί προσεκτικά, σε συνθήκες απόλυτης υγιεινής ώστε τα μικρόβια να μην μπορούν να περάσουν από τη μία τροφή στην άλλη. 

Όλα τα τρόφιμα πρέπει να χρησιμοποιούνται πριν από τη ημερομηνία λήξης τους.

Οι χώροι διατήρησης τους πρέπει να είναι καθαροί και διαφορετικά τρόφιμα πρέπει να φυλάσσονται ξεχωριστά αλλά και η κοπή τους θα πρέπει να γίνεται σε καθαρές επιφάνειες. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στα ωμά λαχανικά και το ωμό κοτόπουλο.