.

Σε αυτή τη σελίδα:

Στοματίτιδα και φροντίδα του στόματος

Η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία μπορεί να επηρεάσει το στόμα σας, κάνοντας το ξηρό ή δημιουργώντας ενοχλητικές, επώδυνες πληγές.

Σε αυτό το τμήμα θα σας δώσουμε μερικές πληροφορίες για το πώς μπορείτε να φροντίσετε το στόμα σας πριν και κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας.

Πώς επηρεάζει το στόμα η χημειοθεραπεία

Τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα παρεμβαίνουν και στη λειτουργία των φυσιολογικών κυττάρων, εκτός των καρκινικών, παρεμποδίζοντας τη διαίρεση και τον πολλαπλασιασμό τους.

Στόχος τους βέβαια είναι τα καρκινικά κύτταρα και η δράση τους στα φυσιολογικά κύτταρα περιγράφεται ως παρενέργεια.  Τα υγιή κύτταρα μπορούν να επιδιορθώσουν τη βλάβη που προκαλείται από τη χημειοθεραπεία, αλλά τα καρκινικά κύτταρα δεν μπορούν και έτσι τελικά πεθαίνουν. Τα φυσιολογικά κύτταρα που πλήττονται περισσότερο είναι τα κύτταρα του οργανισμού που πολλαπλασιάζονται ταχύτερα και επομένως ανανεώνονται συχνότερα. Τα υγιή κύτταρα του επιθηλίου ολόκληρου του πεπτικού συστήματος ανήκουν σ’ αυτή τη κατηγορία κυττάρων και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από ανεπιθύμητες ενέργειες, μεταξύ των οποίων και εμφάνιση πληγών στο στόμα (στοματίτιδα ή βλεννογονίτιδα).

Πόνος και εξέλκωση του στόματος 

Η χημειοθεραπεία επομένως μπορεί να βλάψει την επένδυση (βλεννογόνο) του στόματος, η οποία γίνεται ευαίσθητη, επώδυνη και μπορεί να σχηματιστούν μικρές πληγές. Η εξέλκωση (παρουσία πληγών) του βλεννογόνου του στόματος είναι γνωστή ως βλεννογονίτιδα ή στοματίτιδα και μπορεί να είναι πολύ επώδυνη.

Λοιμώξεις του στόματος

Είναι πιο πιθανό να παρουσιάσετε μια λοίμωξη του εσωτερικού του στόματός σας, όταν υπάρχει στοματίτιδα και κυρίως όταν αυτή συνδιάζεται με την πτώση των λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα (βλεπε αιματολογική τοξικότητα της χημειοθεραπείας)  καθώς τα λευκά αιμοσφαίρια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καταπολέμηση της λοίμωξης.

Η πιο κοινή λοίμωξη του στόματος είναι η μυκητιασική λοίμωξη που ονομάζεται καντιντίαση. Αυτή εμφανίζεται συνήθως με λευκές κηλίδες επάνω από την επένδυση του στόματος και της γλώσσας. Αντιμετωπίζεται με αντιμυκητιασικά φάρμακα.

Ξηροστομία 

Η χημειοθεραπεία συχνά οδηγεί σε ξηροστομία (βλέπε στη συνέχεια).

Αιμορραγία των ούλων

Μερικές φορές μπορεί να παρουσιαστεί αιμορραγία ή εξέλκωση των ούλων.

Η βλάβη στα επιθηλιακά κύτταρα του στόματος είναι συνήθως παροδική, και οι περισσότερες παρενέργειες θα εξαφανιστούν μόλις ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος επανέλθει στα φυσιολογικά επίπεδα. Η πιθανότητα να αναπτύχθεί μια πληγή στο στόμα διαφέρει από θεραπεία σε θεραπεία και ο ογκολόγος σας θα είναι σε θέση να σας πει πόσο πιθανό είναι αυτό με το συγκεκριμένο είδος της χημειοθεραπείας σας.

Πώς να κρατήσετε το στόμα σας υγιές

Υπάρχουν πολλά που μπορείτε να κάνετε για να κρατήσετε το στόμα σας υγιές.

Είναι σημαντικό να το ελέγχετε καθημερινά για ερυθρότητα, οίδημα, έλκη (πληγές), λευκές κηλίδες ή αιμορραγία.

Χρήσιμες συμβουλές 

  • Πριν την έναρξη της χημειοθεραπείας επισκεφθείτε τον οδοντίατρό σας για να ελέγξετε την κατάσταση των δοντιών σας αλλά και για να ζητήσετε συμβουλές για τη στοματική υγειινή. Εάν φοράτε τεχνητή οδοντοστοιχία ζητήστε από τον οδοντίατρο σας να ελέγξει την εφαρμογή της, έτσι ώστε να μην σας προκαλεί τραυματισμούς κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας.
  • Κρατήστε το στόμα σας και τα δόντια σας καθαρά, πλένοντάς τα απαλά κάθε πρωί και βράδυ αλλά και μετά από κάθε γεύμα. Με τον τρόπο αυτό θα μειώσετε την πιθανότητα λοίμωξης αλλά και θα βοηθήσετε το στόμα σας να αναρρώσει ευκολότερα μετά από τη θεραπεία.
  • Χρησιμοποιήστε μια μαλακή ή παιδική οδοντόβουρτσα. Η οδοντόβουρτσα μπορεί να μαλακώσει εάν την αφήσουμε σε ζεστό νερό. Μια ηλεκτρική οδοντόβουρτσα μπορεί να καθαρίσει τα δόντια σας πιο αποτελεσματικά.
  • Αντικαταστήστε την οδοντόβουρτσά σας συχνά για να αποτρέψετε μια λοίμωξη.
  • Εάν σας είναι δύσκολο ή επώδυνο να βουρτσίσετε τα δόντια σας, δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε στοματικό διάλυμα (όχι όταν υπάρχουν πληγές) ή ένα κουταλάκι μαγειρικής σόδας διαλυμένο σε μια κούπα με ζεστό νερό.
  • Όταν κάνετε εμετό, ξεπλένετε πάντα το στόμα σας πριν τον καθαρισμό των δοντιών σας, καθώς το οξύ που περιέχεται στον έμετο μπορεί να βλάψει τα δόντια σας.
  • Μερικές φορές, χρησιμοποιώντας ένα στοματικό διάλυμα για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί τα δόντια σας να αποχρωματιστούν ελαφρώς. Όταν σταματήσετε να χρησιμοποιείτε το στοματικό διάλυμα, τα δόντια σας θα επανέλθουν στο φυσιολογικό τους χρώμα.
  • Μπορείτε να χρησιμοποιείτε οδοντικό νήμα καθημερινά, αλλά ρωτήστε τον ογκολόγο σας εάν το επίπεδο των αιμοπεταλίων στο αίμα σας είναι φυσιολογικό γιατί ένας χαμηλός αριθμός αιμοπεταλίων μπορεί να προκαλέσει αιμορραγία στο στόμα με τον παραμικρό τραυματισμό όπως τη χρήση του οδοντικού νήματος ή της οδοντόβουρτσας . Δεν πρέπει να χρησιμοποιείτε οδοντογλυφίδες.
  • Διατηρήστε τα χείλη σας ενυδατωμένα, χρησιμοποιώντας βαζελίνη, ή οποιοδήποτε άλλο σκεύασμα προτιμάτε.
  • Αποφύγετε τα αλκοολούχα ποτά, τον καπνό, τα καυτερά μπαχαρικά, το σκόρδο, το κρεμμύδι, το ξύδι και τα αλμυρά και όξινα τρόφιμα, καθώς μπορεί να ερεθίσουν το στόμα σας και να επιδεινώσουν τον πόνο.
  • Κρατήστε το στόμα σας υγρό και αποφύγετε τα στεγνά φαγητά. Προσθέστε σάλτσες στις τροφές σας ή προτιμάτε σούπες, κρέμες, πουρέ. Αυτό θα σας βοηθήσει στην κατάποση.
  • Ορισμένα τραγανά τρόφιμα ενδέχεται να προκαλέσουν πληγές στα ούλα και το βλεννογόνο του στόματος σας και θα πρέπει να τα αποφεύγετε όταν το στόμα σας είναι ερεθισμένο, όταν παρουσιάζετε πληγές ή όταν ο αριθμός των αιμοπεταλίων σας είναι χαμηλός. Σε αυτές τις περιπτώσεις προτιμήστε μαλακές τροφές (σούπες, πουρέ, ζυμαρικά κ.ά.)
  • Προσπαθήστε να πίνετε τουλάχιστον δύο λίτρα υγρών την ημέρα. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν νερό, τσάι, χαμομήλι, χυμούς όπως χυμό μήλου ή ότι άλλο σας αρέσει.
  • Αποφύγετε όξινα ποτά, όπως χυμό πορτοκάλι και γκρέιπφρουτ. Ένα ζεστό τσάι ή χαμομήλι μπορεί να είναι και χαλαρωτικό.
  • Ενημερώστε τον ογκολόγο σας αν έχετε έλκη στο στόμα, καθώς ενδέχεται να χρειάζεστε φάρμακα που βοηθούν στην επούλωση των ελκών και την αποφυγή λοίμωξης.

Πώς μπορεί να σας βοηθήσει ο οδοντίατρος σας

Είναι σημαντικό να επισκεφθείτε τον οδοντίατρό σας μια-δυο εβδομάδες πριν ξεκινήσετε τη χημειοθεραπεία σας. Ο οδοντίατρος σας μπορεί να σας συμβουλεύσει σχετικά με οποιοδήποτε πρόβλημα και να σας βοηθήσει να διατηρήσετε τα δόντια, τα ούλα και το βλεννογόνο του στόματος σας στην υγιέστερη δυνατή κατάσταση πριν αρχίσει η χημειοθεραπεία.

Εάν το στόμα σας γίνεται ξηρό κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας σας, θα υπάρχει λιγότερο σάλιο για να προστατεύσει τα δόντια. Εξαιτίας αυτού ο οδοντίατρος μπορεί να σας συστήσει να χρησιμοποιείτε φθοριούχο οδοντόκρεμα ή ένα φθοριούχο στοματικό διάλυμα κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας , τα οποία θα βοηθήσουν στην καλύτερη προστασία των δοντιών σας.

Εάν πρέπει να υποβληθείτε σε κάποια οδοντιατρική επέμβαση κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας σας, είναι σημαντικό να το συζητήσετε προηγουμένως με τον ογκολόγο σας. Θα υπάρξουν στιγμές κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας όπου θα είστε σε μεγαλύτερο κίνδυνο για αιμορραγία ή λοίμωξη και η χρονική στιγμή οποιασδήποτε οδοντιατρικής επέμβασης πρέπει να σχεδιάζεται πολύ προσεκτικά.

Είναι μια καλή ιδέα να επισκεφθείτε τον οδοντίατρό σας και αφού έχετε ολοκληρώσει τη χημειοθεραπεία σας. Τα δόντια σας είναι πιο επιρρεπή στην τερηδόνα στη διάρκεια της θεραπείας και μπορεί να είναι χρήσιμο να υποβληθείτε σε ένα οδοντιατρικό check-up.

Στοματικά διαλύματα

Φλεγμονή και εξέλκωση μπορεί να εμφανιστούν σε ηπιότερη μορφή μετά από την τακτική χρήση ένός στοματικού διαλύματος. 

Τα αλατόνερο και η μαγειρική σόδα (διττανθρακικό νάτριο) σε νερό (συνιστάται από τους περισσότερους ογκολόγους), είναι στοματικά διαλύματα που συχνά συνιστώνται και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τουλάχιστον τέσσερις φορές την ημέρα. 

Στοματικό διάλυμα που περιέχει χλωρεξιδίνη (όπως το Colgate Periogard 0,2% Χλωρεξιδίνη διγλυκονική) μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη
μιας λοίμωξης, αλλά δεν συνιστώνται σε ανθρώπους με φλεγμονώδεις παθήσεις στο στόμα (π.χ. άφθες, στοματίτιδα μετά από ακτινοθεραπεία), επειδή, αν υπάρχει ανοιχτή πληγή ή ερεθισμός στο βλεννογόνο του στόματος, η χλωρεξιδίνη προκαλεί έντονο τσούξιμο και πόνο.

Αυτά τα στοματικά διαλύματα με χλωρεξιδίνη παρουσιάζουν και ανεπιθύμητες ενέργειες. Η καθημερινή χρήση τους για μεγάλο χρονικό διάστημα (π.χ. ένα μήνα) μπορεί να οδηγήσει στον χρωματισμό των δοντιών (καφέ χρώμα), που αντιμετωπίζεται με τον καθαρισμό των δοντιών από τον οδοντίατρο. Επίσης, μπορεί να αποχρωματίσει και να επιμηκύνει τις θηλές της γλώσσας (τριχωτή γλώσσα) και να οδηγήσει σε παροδική απώλεια ή αλλοίωση της γεύσης (ιδιαίτερα του αλμυρού).

Η υδροχλωρική βενζυδαμίνη (benzydamine) έχει αντιφλεγμονώδεις και αναλγητικές ιδιότητες και ως συστατικό στοματικού διαλύματος (TANTUM) μπορεί να είναι χρήσιμη σαν τοπικό αναισθητικό και μπορεί να διευκολύνει την ενόχληση που προκαλείται από τη φλεγμονή στο βλεννογόνο του στόματος. Ο ογκολόγος σας θα σας δώσει περισσότερες συμβουλές για το πως να χρησιμοποιείτε τα στοματικά διαλύματα.

Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε στοματικά διαλύματα που δεν περιέχουν αλκοόλ (αιθανόλη) γιατί συμβάλλουν στην αύξηση του κινδύνου να αναπτυχθεί καρκίνος του στόματος.

Προστατευτική γέλη και προστατευτικά στοματικά διαλύματα

Χρησιμοποιώντας μια γέλη η οποία δημιουργεί ένα προστατευτικό επίστρωμα, μπορεί μερικές φορές να βοηθήσει στη μείωση του πόνου και την ταλαιπωρία από τα έλκη στο στόμα. 

Τα τζελ αυτά μπορούν να εφαρμοστούν απευθείας επάνω στην εξελκωμένη περιοχή στο στόμα όπως η Orabase η οποία περιέχει κορτιζόνη. Η τοπική εφαρμογή στο έλκος κορτιζονούχου αλοιφής σε κολλώδη βάση (Orabase) που επιτρέπει την προσκόλληση της στο στοματικό βλεννογόνο, τρεις έως έξι φορές ημερησίως, για 4-6 ημέρες, βοηθάει στη γρήγορη επούλωση των ελκών.

Εκτός από τη χρήση προστατευτικής γέλης απευθείας στο σημείο του έλκους μπορούν να χρησιμοποιηθούν και τα προστατευτικά στοματικά διαλύματα όπως το Caphosol ή το MuGard. Το στοματικό διάλυμα Caphosol περιέχει ιόντα ασβεστίου και φωσφόρου. Ενεργεί μέσω της λίπανσης του στόματος κάνοντας πιο εύκολη την κατάποση των τροφίμων. Η χρήση του κάθε μέρα πριν από και κατά τη διάρκεια της αντικαρκινικής θεραπείας βοηθά στην πρόληψη της στοματικής βλεννογονίτιδας και τη θεραπεύει εάν έχει ήδη ξεκινήσει.

Το στοματικό διάλυμα MuGard δρα σχηματίζοντας μία προστατευτική στιβάδα επί του στοματικού βλεννογόνου, παρέχοντας ένα φυσικό φραγμό που καλύπτει και προστατεύει το βλεννογόνο. Κατά την έκπλυση της στοματικής κοιλότητας, επικαλύπτει το βλεννογόνο και μειώνει την πιθανότητα λοιμώξεων, ειδικά όταν χορηγείται ανοσοκατασταλτική χημειοθεραπεία, ενώ ταυτόχρονα συντηρεί ένα ευνοϊκότερο στοματικό περιβάλλον, περιλαμβανόμενης της ενυδάτωσης του βλεννογόνου, μειώνοντας έτσι τη βαρύτητα της νόσου.

Παυσίπονα

Υπάρχουν πολλά αναλγητικά φάρμακα. Εάν σας είναι δύσκολο να καταπιείτε χάπια, μπορεί να σας χορηγηθεί ένα παυσίπονο σε υγρή μορφή.

Είναι σημαντικό να παίρνετε τα παυσίπονα σας όπως σας έχει ζητηθεί από τον ογκολόγο σας, ακόμα και αν αυτό σημαίνει να τα πάρετε κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αυτό θα βοηθήσει να κρατήσετε ένα σταθερό επίπεδο του φαρμάκου στο αίμα σας και θα είναι επομένως πιο αποτελεσματικό. Ισχυρότερα παυσίπονα, όπως η μορφίνη ή η κωδεΐνη, μπορούν να σας προκαλέσουν δυσκοιλιότητα και θα πρέπει να λαμβάνονται συνήθως μαζί με ένα καθαρτικό. 

Περιστασιακά, αν ο πόνος είναι έντονος και η λήψη υγρών, τροφής και φαρμάκων είναι δύσκολη, ίσως χρειαστεί να εισαχθείτε στο νοσοκομείο ώστε να σας χορηγηθούν ενδοφλεβίως. Αυτό είναι πιο πιθανό να συμβεί σε άτομα που λαμβάνουν υψηλές δόσεις χημειοθεραπείας ή συνδιασμούς θεραπειών όπως ταυτόχρονη χημειοθεραπεία ΄και ακτινοθεραπεία. Η λήψη αναλγητικών για τον πόνο στο στόμα θα είναι συνήθως μικρής διάρκειας καθώς οι πληγές θα επουλωθούν μόλις διορθωθεί ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων στο αίμα. Θα είστε τότε σε θέση να σταματήσετε να παίρνετε παυσίπονα.

Στοματοφαρυγγική καντιντίαση

Η ανάπτυξη καντιντίασης του στόματος (λευκές κηλίδες στο στόμα σας) οφείλεται στη μειωμένη άμυνα του οργανισμού λόγω της χημειοθεραπείας η οποία επηρεάζει και καταστέλλει το ανοσοποιητικό σας σύστημα αλλά και στη κακή υγιεινή του στόματος. Μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε με αντιμυκητιασικά φάρμακα. Υπάρχουν διάφορα είδη φαρμάκων που διατίθενται σε αυτή τη περίπτωση. Υπάρχει η δυνατότητα αυτά να δοθούν για την πρόληψη (πριν δηλαδή παρουσιαστεί) της καντιντίασης του στόματος σε άτομα που λαμβάνουν χημειοθεραπεία ή για την αντιμετώπιση της καντιντιασης που έχει ήδη παρουσιαστεί. 

Η νυστατίνη (nystamysyn) θεωρείται "καθαρό" φάρμακο δεδομένου ότι δεν έχει καμία απόδεδειγμένη παρενέργεια. Είναι

ένα φάρμακο που δεν απορροφάται από το πεπτικό και δρα τοπικά μόνο στον γαστρεντερικό σωλήνα. Είναι επομένως πολύ λίγο χρήσιμο στην αντιμετώπιση και τη μείωση της συχνότητας της συστηματικής καντιντίασης σε ουδετεροπενικούς και μη ασθενείς ενώ βοηθά στις επιφανειακές μυκητιάσεις του πεπτικού και κυρίως του

στοματοφάρυγγα.

Η μικοναζόλη (Daktarin) σε μορφή γέλης είναι ακόμα ένα προϊόν που χρησιμοποιείται συχνά στην πρόληψη και αντιμετώπιση της στοματικής καντιντίασης.

Εάν ο σκοπός είναι η συστηματική προφύλαξη (δηλαδή ολόκληρου του οργανισμού) ή μια βαριάς μορφής μυκητιασικής στοματίτιδας κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, χρησιμποποιούνται φάρμακα σε μορφή δισκίων όπως η

φλουκοναζόλη (Fungustatin).

Φάρμακα

Η σουκραλφάτη (Peptonorm) είναι ένα φάρμακο που μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο της βλεννογονίτιδας κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, δημιουργώντας μια γέλη που προσκολλάται στο επιθήλιο, όχι μόνο του στόματος αλλά και του στομάχου, και τις ελκωτικές επιφάνειες σχηματίζοντας μια προστατευτική στοιβάδα. Μπορεί, σπάνια, να προκαλέσει παρενέργειες όπως δυσκοιλιότητα, διάρροια, ξηροστομία και ζάλη.

Άλλα φάρμακα όπως τα αντιόξινα (π.χ. Maalox) μπορούν να βοηθήσουν στο να ελαττώσουν και σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα, να εξουδετερώσουν τα συμπτώματα της στοματίτιδας. Ο ογκολόγος σας μπορεί να σας δώσει περισσότερες πληροφορίες.

Πάγος

Κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας τα φάρμακα μεταφέρονται μέσω των αγγείων σε όλα τα σημεία του σώματος. Η αγγειοσύσπαση (μείωση της διαμέτρου των αγγείων)

η οποία προκαλείται από το κρύο ελαττώνει τη ροή αίματος και επομένως και τη ποσότητα του φαρμάκου που φτάνει σε ένα συγκεκριμένο ιστό. Η εφαρμογή πάγου (ή ένα παγωτό ή μια γρανίτα) για 5-10 λεπτά πριν τη χορήγηση του φαρμάκου και για μισή ώρα μετά, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της βλεννογονίτιδας και της εξέλκωσης. Ο ογκολόγος σας μπορεί να σας δώσει περισσότερες πληροφορίες.

Σε γενικές γραμμές, τα συμπτώματα (πληγές και πόνος) θα αρχίσουν να βελτιώνονται, όταν ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων σας επιστρέψει στα φυσιολογικά επίπεδα.

Ανορεξία

Πολλοί άνθρωποι θα παρουσιάσουν απώλεια της όρεξης και αλλοίωση της γεύσης, λόγω της χημειοθεραπείας. Εάν παρατηρήσετε αυτά τα προβλήματα, είναι χρήσιμο να τα συζητήσετε με τον ογκολόγο σας ο οποίος θα πρέπει να είναι σε θέση να σας βοηθήσει με κάποιες διατροφικές συμβουλές και να σας προτείνει τρόπους αντιμετώπισης τους.

(Δείτε το τμήμα των παρενεργειών που ασχολείται με την «ανορεξία» και τις «αλλαγές της γεύσης»).

Ξηροστομία

Η ξηροστομία (στεγνό στόμα), μπορεί να είναι μια παρενέργεια της χημειοθεραπείας αλλά κυρίως αποτελεί παρενέργεια της ακτινοθεραπείας.

Η έντονη ξηροστομία μπορεί να συντελέσει στην ανάπτυξη επικίνδυνων μικροβίων, στον εύκολο τραυματισμό του στοματικού βλεννογόνου, στην αδυναμία σίτισης, απώλεια γεύσης κ.ά.

Το σάλιο

Το σάλιο ή η σίελος, αποτελεί το έκκριμα των μικρών και μεγάλων σιελογόνων αδένων (παρωτίδα, υπογνάθιοι & υπογλώσσιοι αδένες). Το σάλιο αποτελείται από 99,5% περίπου νερό και 0,5% από ανόργανα και οργανικά συστατικά. Το pH του κυμαίνεται 5,2 και 7,8 (μέση τιμή 6,7). Η παρουσία του διευκολύνει την μάσηση, την κατάποση και την ομιλία.

Παίζει σημαντικό ρόλο στην γεύση λόγω της διατήρησης της λειτουργικής ακεραιότητας των γευστικών καλύκων.

Συμβάλλει μερικώς στην πέψη των υδατανθράκων με το ένζυμο πτυαλίνη.

Συμβάλλει στην διατήρηση της υγείας της στοματικής κοιλότητας διότι δρα ως προστατευτικός παράγοντας κατά της τερηδόνας, της περιοδοντίτιδας, των λοιμώξεων του βλεννογόνου του στόματος κτλ.

Συμβάλλει στην διατήρηση της γενικής υγείας διότι αποτελεί μέρος της άμυνας του οργανισμού κατά των μικροβίων εξαιτίας διαφόρων παραγόντων που περιέχει (αντισώματα, παράγων αδρανοποίησης του ιού του AIDS κτλ.)

Ο όγκος του εκκρινόμενου σάλιου κατά την διάρκεια ενός εικοσιτετραώρου κυμαίνεται μεταξύ 750-1200 ml. Το 90% του σάλιου παράγεται κατά την διάρκεια της ημέρας, ενώ κατά την διάρκεια του ύπνου η έκκριση είναι ελάχιστη.

Διάφορα ερεθίσματα μπορούν να αυξήσουν ή να μειώσουν την έκκριση του σάλιου. Όταν τρώμε, παράγεται περισσότερο σάλιο, το οποίο καθιστά ευκολότερη τη μάσηση και τη κατάποση. Η έλλειψη του σάλιου μπορεί να αλλάξει τη γεύση του φαγητού που τρώμε και να δυσκολέψει την κατάποση.

Η ακτινοθεραπεία στο κεφάλι, το λαιμό ή το στόμα, μπορεί να επηρεάσει τους σιελογόνους αδένες, έτσι ώστε να παράγεται λιγότερο σάλιο. Οι αδένες μπορεί να ανακτήσουν την ικανότητά τους να παράγουν σάλιο με την πάροδο του χρόνου (μερικές φορές αυτό παίρνει αρκετούς μήνες), αλλά για μερικούς ανθρώπους η ξηροστομία μπορεί να είναι μόνιμη.

Πώς μπορεί να βοηθήσει ο ογκολόγος σας

Η ξηροστομία αντιμετωπίζεται με απλά μέσα όπως η συχνή λήψη δροσερών ροφημάτων, πλύσεις του στόματος με φθοριούχα διαλύματα ή παρασκευάσματα τεχνητής σιέλου, διέγερση της έκκρισης σιέλου με καραμέλες χωρίς ζάχαρη κλπ.

Φάρμακα για τη διέγερση της έκκρισης σιέλου

Είναι σημαντικό να ενημερώσετε τον ογκολόγο σας αν έχετε ξηρό στόμα, καθώς μπορεί να είναι σε θέση να σας συνταγογραφήσει φάρμακα που θα σας βοηθήσουν. Η

πιλοκαρπίνη (Salagen, Xerocarp) χορηγείται σε ξηροστομία μετά από ακτινοθεραπεία εφόσον παραμένουν ακόμα σε λειτουργεία οι σιελογόνοι αδένες και θα πρέπει να διακοπεί η χορήγησή της εάν δεν υπάρξει ανταπόκριση. 

Αυτό επομένως το φάρμακο διεγείρει τους σιελογόνους αδένες για την παραγωγή σάλιου και θα λειτουργήσει μόνο αν η ζημία στους αδένες είναι προσωρινή ή μερική. Δύο ή τρεις μήνες συνεχούς θεραπείας με πιλοκαρπίνη μπορεί να είναι απαραίτητη προκειμένου να μπορέσει να διεγείρει και πάλι τους προσωρινά μη λειτουργικούς σιελογόνους αδένες να λειτουργήσουν ξανά.

Όπως όλα τα φάρμακα, έτσι και η πιλοκαρπίνη έχει παρενέργειες, που μπορεί να περιλαμβάνουν ζάλη, εφίδρωση, ναυτία και έμετο.

Τεχνητό σάλιο

Προϊόντα τεχνητού σάλιου μπορούν επίσης να μας βοηθήσουν στο να κρατήσουμε το στόμα μας υγρό. Το αποτέλεσμα τους διαρκεί μόνο για μικρό χρονικό διάστημα, έτσι ώστε είναι καλύτερο να τα χρησιμοποιούμε πριν από τα γεύματα και τη νύχτα προκειμένου να αποτραπεί η διαταραχή του ύπνου μας από την ξηρότητα του στόματος. Μερικά προϊόντα τεχνητού σάλιου είναι όξινα και μπορούν να βλάψουν τα δόντια μας. Προσπαθούμε να χρησιμοποιούμε ένα υποκατάστατο σάλιου με ουδέτερο pH.

Αρκετές μάρκες είναι διαθέσιμες και υπάρχουν σε μορφή τζελ, σπρέι, δισκίων. Δοκιμάστε τα σε διάφορες μορφές και βρείτε πιο έχει το καλύτερο αποτέλεσμα σε εσάς.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας

Κρατήστε το στόμα σας καθαρό

Είναι σημαντικό να βουρτσίζουμε τα δόντια μας με μια μαλακή οδοντόβουρτσα τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα αλλά και μετά τα γεύματα και να χρησιμοποιούμε τακτικά στοματικό διάλυμα. Τα στοματικά διαλύματα που περιέχουν αλκοόλ πρέπει να αποφεύγονται καθώς μάλλον θα επιδεινώσουν τη ξηροστομία και θα προκαλέσουν ερεθισμό του βλεννογόνου του στόματος. Ο ογκολόγος σας θα είναι σε θέση να σας συμβουλέψει για τα προϊόντα που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε.

Επισκεφτείτε τον οδοντίατρο σας

Τακτικές οδοντιατρικές εξετάσεις είναι απαραίτητες, καθώς ο κίνδυνος ανάπτυξης παθογόνων οργανισμών και οδοντιατρικών αλλά και στοματικών παθολογιών αυξάνεται από την έλλειψη του σάλιου.

Ενθαρρύνετε την παραγωγή σάλιου

Εάν οι σιελογόνοι αδένες είναι ακόμα σε θέση να παράγουν κάποια ποσότητα σάλιου, τσίχλες και καραμέλες χωρίς ζάχαρη μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή σάλιου. 

Κρατήστε το στόμα σας υγρό

Για να κρατήσετε το στόμα σας υγρό μπορείτε να πίνετε τακτικά μικρές γουλιές νερό ή ανθρακούχα ροφήματα χωρίς ζάχαρη κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ξεπλύνετε το στόμα σας με λίγο φυτικό λάδι (περίπου ένα κουταλάκι του γλυκού - 5 ml) ή μια μικρή ποσότητα από μαλακό βούτυρο. Αυτό μπορεί να βοηθήσει, ιδιαίτερα τη νύχτα κατά τη διάρκεια του ύπνου σας. Ο ανανάς, τα παγάκια, το δροσερό μεταλλικό νερό, το γιαούρτι μπορούν επίσης να είναι χρήσιμα στην καταπολέμηση της ξηρότητας. Χρησιμοποιείστε ενυδατικά για τα χείλη σας.

Μειώστε ή αποφύγετε τις ουσίες που μπορούν να στεγνώσουν το στόμα σας

Αυτά περιλαμβάνουν το αλκοόλ, την καφεΐνη, τις πικάντικες τροφές και τα τσιγάρα. Πολλά συνταγογραφούμενα φάρμακα μπορούν επίσης να προκαλέσουν και να επιδεινώσουν τη ξηροστομία. Μιλήστε με τον ογκολόγο σας πριν πάρετε κάποιο φάρμακο που σας συνταγογράφησε κάποιος άλλος ιατρός.

Ενίσχυση της όρεξης

Πολλοί άνθρωποι μπορεί να χάσουν την όρεξή τους, λόγω της ξηροστομίας, ή μπορεί να διαπιστώσουν ότι οι τροφές έχουν διαφορετική γεύση, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει διατροφικές διαταραχές. Εδώ αναφέρονται μερικές συμβουλές:

  • Πίνετε πολλά υγρά με τα γεύματα.
  • Συμπεριλάβετε πολλές σάλτσες στα γεύματα σας.
  • Συμπεριλάβετε τροφές στη διατροφή σας, όπως ζελέ, πολτοποιημένα φρούτα,πουρέ, σούπες κ.ά.
  • Αποφύγετε τα ξηρά και στεγνά τρόφιμα, όπως μπισκότα, κράκερ κ.ά.

(Δείτε το τμήμα των παρενεργειών που ασχολείται με την «ανορεξία»).