.
Σε αυτή τη σελίδα Το ανθρώπινο δέρμα Τι είναι το μελάνωμα Πόσο συχνά εμφανίζεται το μελάνωμα Αίτια και παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης του μελανώματος Πρόληψη του μελανώματος |
| Δείτε επίσης
Παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξη και τις επιλογές θεραπείας
|
Το δέρμα
Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος με μέση επιφάνεια περίπου 2 m2 και βάρος περίπου 4 kg.
Το δέρμα έχει δύο στιβάδες (στρώματα):
-την επιδερμίδα, η οποία είναι η εξωτερική, επιθηλιακή στιβάδα και
-το χόριο ή κυρίως δέρμα το οποίο αποτελεί την εσωτερική στιβάδα.
Κάτω από το χόριο υπάρχει χαλαρός συνδετικός ιστός, το υπόδερμα ή υποδόριος ιστός, το οποίο περιέχει άφθονο λίπος. Το δέρμα επίσης έχει και τα εξαρτήματα του, τα οποία είναι οι αδένες (σμηγματογόνοι και ιδρωτοποιοί), οι τρίχες και τα νύχια.
Η βαθύτερη από τις στιβάδες της επιδερμίδας είναι η βασική στιβάδα η οποία αποτελείται από 1 στίχο επιθηλιακών κυττάρων, τα οποία διατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο σαν πάσσαλοι ενός φράχτη. Τα κύτταρα της βασικής στιβάδας πολλαπλασιάζονται και ανεβαίνουν προς την επιφάνεια, με σκοπό τελικώς να σχηματίσουν την κεράτινη στιβάδα (εξωτερική στιβάδα της επιδερμίδας).
Τα μελανοκύτταρα βρίσκονται μεταξύ και κάτω από το κύτταρα της βασικής στιβάδας και είναι υπεύθυνα για την παραγωγή της μελανίνης.
Το χόριο ή κυρίως δέρμα
Το χόριο τρέφει και υποστηρίζει την επιδερμίδα.
Τα περισσότερα κύτταρα του δέρματος είναι οι ινοβλάστες, οι οποίοι συνθέτουν 3 ειδών ίνες, τις ίνες κολλαγόνου, τις ελαστικές ίνες και τέλος τις δικτυωτές ίνες. Οι βασικότερες είναι οι ίνες κολλαγόνου οι οποίες εξασφαλίζουν τη δομική υποστήριξη του δέρματος.
Στο χόριο βρίσκονται επίσης και τα αγγεία (μεταφέρουν το αίμα) και λεμφαγγεία (μεταφέρουν τη λέμφο δηλαδή το υγρό των ιστών του σώματος που βρίσκεται ανάμεσα στα κύτταρα ).
Οι μεταστάσεις, σε όλα τα κακοήθη νοσήματα, γίνονται μέσω των αγγείων και των λεμφαγγείων. Επομένως σε ένα μελάνωμα τα καρκινικά κύτταρα που δημιουργούνται στην επιδερμίδα (κακοήθη μελανοκύτταρα) πρέπει να φτάσουν στο χόριο για να δώσουν μεταστάσεις σε άλλα όργανα.
Για αυτόν ακριβώς το λόγο έχει αξία η έγκαιρη και όχι καθυστερημένη διάγνωση με σκοπό να μην δοθεί χρόνος ώστε να αναπτυχθεί το μελάνωμα σε βάθος, να φτάσει στο κυρίως δέρμα ή χόριο και να δώσει μεταστάσεις.
Μελάνωμα
Το μελάνωμα είναι μία επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος που αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα.
Τα μελανοκύτταρα είναι τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική ουσία μελανίνη, η οποία προκαλεί το "μαύρισμα" του δέρματος μετά την έκθεση στον ήλιο, και το προστατεύει από τις βλαβερές επιδράσεις της ηλιακής ακτινοβολίας. Τα μελανοκύτταρα, όπως προαναφέρθηκε, βρίσκονται στη βαθύτερη από τις στιβάδες της επιδερμίδας.
Πόσο συχνά εμφανίζεται το μελάνωμα;
Το μελάνωμα αποτελεί σήμερα περίπου το 4% του συνόλου των καρκίνων και η αυξανόμενη συχνότητά του παγκοσμίως το καθιστούν ένα από τα ταχύτερα εξαπλούμενα κακοήθη νοσήματα στο άνθρωπο. Σύμφωνα με πρόσφατες στατιστικές, το μελάνωμα είναι ο έκτος συχνότερος τύπος καρκίνου στους άνδρες και ο έβδομος συχνότερος στις γυναίκες. Στην Ελλάδα, η συχνότητα της νόσου βαίνει αυξανόμενη και υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο περίπου 10 άτομα ανά 100.000 κατοίκους εμφανίζουν μελάνωμα.
Αίτια και παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης του μελανώματος
Τι είναι ένας παράγοντας κινδύνου;
Ως παράγοντας κινδύνου αναφέρεται οτιδήποτε αυξάνει τη πιθανότητα ανάπτυξης μιας συγκεκριμένης πάθησης.
Για παράδειγμα η ηλικία είναι ένας παράγοντας πού αυξάνει τη πιθανότητα ανάπτυξης πολλών ειδών καρκίνου. Οι περισσότεροι άνθρωποι που παρουσιάζουν καρκίνο είναι πάνω από 65 ετών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι είναι άνω των 65 θα παρουσιάσουν καρκίνο. Η παρουσία, επομένως, ενός συγκεκριμένου παράγοντα κινδύνου δεν είναι καθοριστική για την ανάπτυξη μιας πάθησης, καθώς και η απουσία του δεν σημαίνει ότι αυτή δεν θα αναπτυχθεί ποτέ.
Η αιτιολογία του μελανώματος είναι σύνθετη και αποδίδεται τόσο σε ενδογενείς όσο και περιβαντολλογικούς παράγοντες.
Ο κυριότεροι από τους ενδογενείς παράγοντες είναι το ανοιχτόχρωμο δέρμα και η παρουσία πολλαπλών σπίλων ("ελιών"), ενώ από τους περιβαντολλογικούς παράγοντες ο σημαντικότερος είναι η υπέρμετρη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα κατά την παιδική ηλικία.
Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου του μελανώματος είναι:
Τύπος δέρματος :
Το μελάνωμα εμφανίζεται συχνότερα στα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα που καίγονται εύκολα στον ήλιο και μαυρίζουν ελάχιστα ή παρουσιάζουν εφηλίδες (κοινώς φακίδες), ή έχουν ανοιχτόχρωμα μαλλιά (κόκκινα, ξανθά) και μάτια (μπλέ). Οι λευκοί άνθρωποι παρουσιάζουν μελάνωμα πολύ συχνότερα από τα άτομα της μαύρης φυλής, πιθανώς επειδή οι βλαπτικές επιδράσεις του ήλιου είναι εντονότερες και συχνότερες.
Σπίλοι :
Σπίλος είναι ο ιατρικός όρος για τις ελιές και είναι καλοήθεις "αλλοιώσεις" του δέρματος που δημιουργούνται από μία ομάδα μελανοκυττάρων μαζί με τον ιστό που τα περιβάλλει.
Οι σπίλοι είναι πολύ συχνοί και οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μεταξύ 10 με 40 σπίλων. Το χρώμα τους κυμαίνεται από ανοιχτό ερυθρό, καφέ, έως μαύρο, ωστόσο μερικές φορές προσεγγίζει το φυσικό τόνο του δέρματος. Μπορεί να είναι επίπεδοι ή επηρμένοι. Το σχήμα τους είναι συνήθως στρογγυλό ή ωοειδές.
Υπάρχουν τριών ειδών σπίλοι: οι συγγενείς σπίλοι που βρίσκονται παρόντες κατά την γέννηση, oι συνήθεις (κοινοί) σπίλοι που αναπτύσσονται στην παιδική ή νεαρή ηλικία (πριν την ηλικία των 40 ετών), και οι λεγόμενοι "δυσπλαστικοί" σπίλοι, που είναι συνήθως πιο μεγάλοι και ανομοιόμορφοι σε σχέση με τους κοινούς σπίλους.
Η πλειοψηφία των σπίλων ποτέ δεν θα μετατραπεί σε καρκίνο, αλλά ο κίνδυνος ανάπτυξης μελανώματος αυξάνεται
-με την ύπαρξη πολλαπλών κοινών σπίλων (πάνω από 50) ή
-με την ύπαρξη δυσπλαστικών σπίλων. Οι δυσπλαστικοί σπίλοι είναι αρκετά συχνοί και σημαντικό ποσοστό του γενικού πληθυσμού παρουσιάζει έναν ή περισσότερους από αυτούς τους σπίλους. Διαφέρουν από τους κοινούς σπίλους στο ότι έχουν μεγαλύτερο μέγεθος, σχετικά ανώμαλο σχήμα και χρώμα.
- με την ύπαρξη συγγενών σπίλων (ελιές που υπάρχουν από τη γέννηση). Μεγάλοι (>5 εκατοστά) συγγενείς σπίλοι έχουν αυξημένο κίνδυνο να μετατραπούν σε μελάνωμα. Άτομα με μεγάλους συγγενείς σπίλους πρέπει να παρακολουθούνται σε τακτική βάση.
Έκθεση στον ήλιο:
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι ένα μεγάλο μέρος της παγκόσμιας αύξησης της συχνότητας του μελανώματος, σχετίζεται με την αύξηση του χρόνου έκθεσης στην υπεριώδη (UV) ακτινοβολία που εκπέμπεται από τον ήλιο.
Η χρήση αντηλιακού μπορεί φυσικά να μειώσει τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος θα πρέπει όμως να συνδυάζεται με άλλους απλούς κανόνες όπως η αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο μεταξύ 11π.μ. και 3μ.μ.(ώρα μέγιστης ηλιακής έκθεσης), και η κάλυψη με ρούχα, καπέλο και γυαλιά ηλίου κατά την έκθεση στον ήλιο (ακόμη και σε σημεία έμμεσης έκθεσης όπως π.χ. κάτω από την ομπρέλα).
Τεχνητό Μαύρισμα (solarium):
Οι τεχνητές πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας, όπως οι τεχνητές πηγές μαυρίσματος (solarium), μπορούν επίσης να προκαλέσουν βλάβες στο δέρμα και να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος.
Ιστορικό μελανώματος
Ατομικό ιστορικό μελανώματος ή καρκίνου του δέρματος: Οι άνθρωποι που έχουν ιστορικό μελανώματος βρίσκονται στην ομάδα υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη δεύτερου μελανώματος. Υπάρχουν ασθενείς που αναπτύσσουν περισσότερα από δύο μελανώματα στο δέρμα τους. Επίσης, άτομα με ιστορικό ενός ή περισσοτέρων από τους κοινούς καρκίνους δέρματος (βασικοκυτταρικό καρκίνωμα ή ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν από μελάνωμα.
Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος: Υπάρχουν οικογένειες που παρουσιάζουν αυξημένη συχνότητα μελανώματος. Η ύπαρξη δύο ή περισσότερων στενών συγγενών με αυτήν την ασθένεια αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου. Όταν η νόσος παρουσιάζεται σε μια οικογένεια, τότε όλα τα μέλη της πρέπει να ελέγχονται τακτικά από δερματολόγο.
Είναι γνωστές κάποιες κληρονομούμενες γονιδιακές μεταλλάξεις οι οποίες όμως ανευρίσκονται σε ποσοστό λιγότερο από το 50% σε οικογένειες με μελάνωμα και προέρχονται από τη διαδοχική συσσώρευση γενετικών μεταβολών στα φυσιολογικά μελανοκύτταρα κατά τη διάρκεια της ζωής και ως αποτέλεσμα της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία.
Ηλικία:
Ο κίνδυνος του μελανώματος αυξάνει αναλογικά με την ηλικία παρά του ότι το μελάνωμα σχετίζεται λιγότερο με την ηλικία συγκριτικά με άλλους τύπους καρκίνου και μπορεί να εμφανιστεί σε ηλικίες μικρότερες των 30 ετών.
Φύλο:
Στη Λατινική Αμερική, την Ωκεανία και το Ισραήλ οι άντρες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος, ενώ στην Ευρώπη ο κίνδυνος είναι ελαφρώς μεγαλύτερος στις γυναίκες.
Αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα:
Άνθρωποι των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα είναι εξασθενημένο από ορισμένες κακοήθειες, από φάρμακα που δίνονται μετά από μεταμόσχευση οργάνων, ή άλλες καταστάσεις (λοίμωξη HIV/ΑIDS) διατρέχουν αυξανόμενο κίνδυνο αναπτύξεως μελανώματος.
Σοβαρά εγκαύματα από τον ήλιο:
Τα άτομα που αναφέρουν στο ιστορικό τους τουλάχιστον ένα σοβαρό ηλιακό έγκαυμα -με εμφάνιση παρατεταμένης κοκκινίλας ή φυσαλίδων- ιδιαίτερα ως παιδιά ή έφηβοι, έχουν αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη μελανώματος.
Οι παρακάτω παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο σε κάθε στάδιο της ζωής, αλλά είναι δυσμενέστεροι όταν η έκθεση συμβαίνει κατά την πρώιμη παιδική ηλικία.
-Η διαλείπουσα έκθεση στον ήλιο, συνήθως για λόγους αναψυχής, αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος.
-Το ηλιακό έγκαυμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος, και ιδιαίτερα τα ηλιακά εγκαύματα, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας.
Οι γιατροί πρέπει να συμβουλεύουν τους γονείς να προστατεύουν το δέρμα των παιδιών τους από τον ήλιο. Η προστασία αυτή μειώνει τον κίνδυνο μελανώματος στην ενήλικο ζωή. Τα έντονα ηλιακά εγκαύματα στην ενήλικη ζωή αποτελούν επίσης παράγοντα κινδύνου.
Πρόληψη του μελανώματος
Τι είναι η πρόληψη;
Πρόληψη είναι τα μέτρα που λαμβάνονται με σκοπό τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης του καρκίνου. Με την πρόληψη, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων καρκίνου σε έναν πληθυσμό μειώνονται, περιορίζοντας επομένως και τον αριθμό των θανάτων που προκαλούνται από τον καρκίνο αυτό.
Στρατηγικές πρόληψης που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής
• Να επιδιώκετε να παραμένετε στην σκιά, ειδικότερα κατά τις ώρες ανάμεσα στις 10 π.μ. και 4 μ.μ.
• Να αποφεύγετε τα εγκαύματα
• Να αποφεύγετε την ηλιοθεραπεία καθώς και το τεχνητό μαύρισμα (solarium) με U.V ακτινοβολία.
• Κατά την έκθεσή σας στον ήλιο να καλύπτετε το σώμα σας με φαρδιά ρούχα, πλατύγυρο καπέλο και γυαλιά ηλίου, τα οποία σας προστατεύουν από την ηλιακή ακτινοβολία.
• Για παρατεταμένες δραστηριότητες σε εξωτερικό χώρο να κάνετε χρήση αδιάβροχου, αντηλιακού, ευρέως φά-σματος (UVA / UVB) με δείκτη προστασίας από 30 και άνω.
• Να κάνετε επάλειψη αντηλιακού σε ολόκληρο το σώμα σας, 30 λεπτά πριν βρεθείτε σε εξωτερικό χώρο. Επανα-λάβετε την επάλειψη, με συχνότητα κάθε 2 ώρες είτε μετά από κολύμπι ή μετά από υπερβολικό ιδρώτα.
• Να μην εκθέτετε τα νεογέννητα στον ήλιο. Μετά την πάροδο της ηλικίας των 6 μηνών τα μωρά πρέπει να φορούν αντηλιακό.
• Ενημερωθείτε από τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας για τις παρενέργειες των φαρμακευτικών σκευασμάτων που λαμβάνετε. Κάποια φαρμακευτικά σκευάσματα κάνουν το δέρμα πιο ευάλωτο στην ηλιακή ακτινοβολία.
Οδηγίες Δευτερογενούς Πρόληψης
• Ελέγχετε το δέρμα σας τακτικά, από την κορυφή έως τα νύχια και απευθυνθείτε στο γιατρό σας για οποιαδήποτε αλλαγή παρατηρήσετε σε αυτό.
• Να επισκέπτεστε τον ιατρό σας, κάθε χρόνο με σκοπό την επαγγελματική εξέταση του δέρματός σας.