.

Ο καρκίνος του ενδομητρίου

Η μήτρα και το ενδομήτριο

Η μήτρα είναι ένα κοίλο μυώδες όργανο μήκους 7-8 εκατοστών, σχήματος αχλαδιού. Έχει ιδιαίτερα παχύ μυϊκό τοίχωμα, ώστε να διατείνεται κατά την κύηση. Αποτελείται από τον τράχηλο, τον ισθμό και το σώμα της μήτρας. Στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες το μέγεθος της μήτρας είναι μικρότερο.

Το σώμα αποτελείται από ένα παχύ μυϊκό τοίχωμα, που περικλείει την ενδομητρική κοιλότητα, η οποία είναι τριγωνική με τη βάση προς τα επάνω. Στις γωνίες της βάσης βρίσκονται τα σαλπιγγικά στόμια, μέσω των οποίων η μήτρα επικοινωνεί με τις σάλπιγγες.

Εκ των έξω προς τα έσω διακρίνονται:

ο ορογόνος χιτώνας, το μυομήτριο (το μυικό τμήμα του τοιχώματος) και το ενδομήτριο (η εσωτερική επένδυση της μήτρας) το οποίο αποτελείται από πολύστοιβο

κυλινδρικό επιθήλιο (από αυτό εξορμάται ο καρκίνος) και από το στρώμα (συνδετικό ιστό) που περιέχει αδένες, αιμοφόρα αγγεία και λεμφαγγεία. Το ενδομήτριο με την επίδραση ορμονών υφίσταται μεταβολές κατά τη διάρκεια του κύκλου και αποπίπτει κατά την εμμηνορυσία.

Επιδημιολογία του καρκίνου του ενδομητρίου 

Ο καρκίνος του ενδομητρίου προέρχεται από το επιθήλιο των αδενίων του ενδομητρίου και είναι η πιο συχνή κακοήθεια που αφορά το γυναικείο γεννητικό σύστημα στον οικονομικά ανεπτυγμένο κόσμο. Κάθε χρόνο έχουμε περίπου 288,000 νέες περιπτώσεις καρκίνου ενδομητρίου σε όλο τον κόσμο, ενώ κατά το ίδιο έτος έχουμε περίπου 74.000 θανάτους.

Το 80% αφορά μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με διάμεση ηλικία εμφάνισης τα 60 χρόνια. Ο καρκίνος της μήτρας είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία θνησιμότητας από γυναικολογικό καρκίνο, μετά τον καρκίνο των ωοθηκών. Η πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου είναι 1 στις 40 κατά τη διάρκεια της ζωής.

Συνδέεται με την παχυσαρκία, το σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση, την υπερλιπιδαιμία, την αυξημένη παραγωγή οιστρογόνων, τη μη τεκνοποίηση, τις διαταραχές κύκλου και ανωορρηκτικούς κύκλους, την υπογονιμότητα, τη πρώιμη εμμηναρχή και τη καθυστερημένη εμμηνόπαυση, φάρμακα όπως η ταμοξιφαίνη, την υπερπλασία του

ενδομητρίου, τη δίαιτα που περιλαμβάνει αυξημένη κατανάλωση ζωικού λίπους και πρωτεινών και τη γενετική προδιάθεση και ιδιαίτερα το σύνδρομο LynchII (βλέπε καρκίνος παχέος εντέρου).

Με βάση, επομένως, τους πιθανούς παθογενετικούς μηχανισμούς καρκινογένεσης διακρίνουμε δύο τύπους καρκίνου του ενδομητρίου.

Ο τύπος 1 αναπτύσσεται σε γυναίκες με συνεχή και μακροχρόνια επίδραση των οιστρογόνων και συνοδευεται από πεπαχυσμένο ενδομήτριο (υπερπλασία ενδομητρίου η οποία διαγιγνώσκεται με το ενδοκολπικό υπερυχογράφημα). Ο τύπος 1 καρκίνου του ενδομητρίου είναι πολύ πιο συχνός και αντιπροσωπεύει περίπου το 80% του καρκίνου του ενδομητρίου.

Ο τύπος 2 παρατηρείται σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, είναι ανεξάρτητος από την ορμονική επίδραση, παρουσιάζεται σε ατροφικό ενδομήτριο και επομένως δεν συνοδεύεται από υπερπλασία (δηλαδή πεπαχυσμένο ενδομήτριο) ενώ έχει χειρότερη πρόγνωση με περισσότερες πιθανότητες να διηθεί το μυομήτριο κατά τη διάγνωση και μεγάλη συχνότητα μεταστατικής εξάπλωσης σε πυελικούς λεμφαδένες. 

Συμπτώματα

Το συνηθέστερο σύμπτωμα του καρκίνου του ενδομητρίου είναι η μετεμμηνοπαυσιακή αιμορραγία η οποία παρατηρείται στο 90% των περιπτώσεων. Ακόμα και μία

σταγόνα

αίματος σε μετεμμηνοπαυσιακή γυναίκα η οποία δεν λαμβάνει ορμονική θεραπεία υποκατάστασης,

θέτει την υπόνοια καρκίνου του ενδομητρίου και χρήζει επομένως περαιτέρω διερεύνησης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι όλες οι γυναίκες που παρουσιάζουν μετεμμηνοπαυσιακή αιμορραγία πάσχουν από καρκίνο του ενδομητρίου. Απo αυτές, μόνο στο 10-15% θα διαγνωστεί καρκίνος. Στις υπόλοιπες η αιμορραγία θα οφείλεται στη λήψη θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης, σε ατροφικό ενδομήτριο, πολύποδες η καλοήθεις όγκους. Βέβαια όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία της γυναίκας τόσο μεγαλύτερη θα είναι η πιθανότητα καρκίνου του ενδομητρίου.

Σε ότι αφορά τις προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, αυξημένη ποσότητα αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου ή παρουσία αίματος ανάμεσα στις περιόδους εγείρει την υπόνοια καρκίνου και πρέπει επομένως να υποβάλλονται σε έλεγχο ειδικότερα εάν συνυπάρχουν οι παράγοντες κινδύνου όπως οικογενιακό ή ατομικό ιστορικό καρκίνου ωοθηκών, μαστού ή παχέος εντέρου, λήψη ταμοξιφαίνης, χρόνια ανωορρηξία, παχυσαρκία, λήψη οιστρογόνων, προϋπάρχουσα υπερπλασία ενδομητρίου ή σακχαρώδης διαβήτης.

Άλλα συμπτώματα εκτός της αιμορραγίας κατά τη διάγνωση περιλαμβάνουν το πυώδες κολπικό έκκριμα, το

πόνος, την απώλεια βάρους, τη συχνουρία ή τα δυσουρικά ενοχλήματα και τις αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου. Τα συμπτώματα αυτά παρατηρούνται συνήθως σε προχωρημένη νόσο.

Ευτυχώς, τα περισσότερα από τα καρκινώματα του ενδομητρίου διαγιγνώσκονται πριν παρουσιάσουν αυτή τη κλινική εικόνα, λόγω της ανησυχίας κάθε γυναίκας με την εμφάνιση της αιμορραγίας, με αποτέλεσμα την άμεση διερεύνηση και επομένως την πρώιμη διάγνωση.

Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του ενδομητρίου

Παράγοντας κινδύνου χαρακτηρίζεται ότι αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης μιας νόσου. Για τον καρκίνο του ενδομητρίου, οι παράγοντες κινδύνου είναι χρήσιμοι για τον εντοπισμό των γυναικών οι οποίες έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου τύπου 1. 

Ο πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου σε αυτή την ομάδα είναι η υπερβολική έκθεση σε οιστρογόνα, τα οποία μπορεί να προκύψουν είτε από ενδογενείς (του οργανισμού μας) πηγές όπως οι ωοθήκες, ο λιπώδης ιστός κ.ά είτε από εξωγενείς (που μας χορηγούνται) πηγές όπως η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης ή οι εκλεκτικοί ρυθμιστές υποδοχέων οιστρογόνων. 

Η ταμοξιφαίνη (Nolvadex) είναι ένας εκλεκτικός ρυθμιστής των οιστρογονικών υποδοχέων που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία και την πρόληψη του καρκίνου του μαστού. Η υπερπλασία του ενδομητρίου, οι πολύποδες ενδομητρίου και ο καρκίνος του ενδομητρίου έχουν συσχετιστεί με τη λήψη ταμοξιφαίνης.

Η ατοκία αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τα επίπεδα των οιστρογόνων στο σώμα είναι χαμηλά ενώ τα επίπεδο της προγεστερόνης είναι υψηλά.

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που έχουν τρία παιδιά, παρουσιάζουν 60% λιγότερες πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου.

Μια άλλη σημαντική αιτία καρκίνου του ενδομητρίου είναι η χρόνια ανωορρηξία, όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών αλλά και άλλα ανωοθυλακιορρηκτικά σύνδρομα στα οποία η παραγωγή οιστρογόνων δεν ακολουθείται από την ανάλογη παραγωγή προγεστερόνης.

Η παχυσαρκία είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου γιατί αυξάνει την ενδογενή παραγωγή οιστρογόνων μέσω της περιφερικής (στο λιπώδη ιστό) μετατροπής της ανδροστενδιόνης σε οιστρόνη και της τεστοστερόνης σε οιστραδιόλη, μέσω ενός ενζύμου που λέγεται αρωματάση. Η οιστρόνη και η οιστραδιόλη είναι τα δύο βασικά οιστρογόνα του οργανισμού.

Η ηλικία, όπως και για τους περισσότερους τύπους καρκίνου, είναι ένας ακόμα παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο του ενδομητρίου καθώς αυτός είναι πιο συχνός σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας. Πάνω από το 90% (9 στους 10) των καρκίνων του ενδομητρίου διαγιγνώσκονται σε γυναίκες άνω των 50 ετών ενώ σπάνια εμφανίζεται σε γυναίκες κάτω των 35 ετών.

Κληρονομικά σύνδρομα και ιδιαίτερα το σύνδρομο Lynch, αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου.

Ποιοι παράγοντες μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου;

•Η χρήση ορμονικής αντισύλληψης για μεγάλο χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα σε γυναίκες με διαταραχές της περιόδου, μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ενδομητρίου.
Η άσκηση και η υγιεινή διατροφή.Η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωματικού βάρουςΗ αντιμετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη.