.
Σε αυτή τη σελίδα:
-Σταδιοποίηση
-Παράγοντες που επηρεάζουν την πρόγνωση (εξέλιξη της νόσου) και τις επιλογές θεραπείας
Σταδιοποίηση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού
Μετά τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού, οι εξετάσεις που ακολουθούν γίνονται με σκοπό να διαπιστωθεί η ακριβής έκταση του καρκίνου, τόσο στο εσωτερικό του τοιχώματος του εντέρου όσο και εκτός αυτού, στους γύρω ιστούς και σε άλλα μέρη του σώματος
Η διαδικασία αυτή αποκαλείται σταδιοποίηση.
Εξετάσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν μετά τη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού
Οι πολύποδες που εντοπίζονται κατά την κολονοσκόπηση αφαιρούνται ανώδυνα με έναν συρμάτινο βρόγχο που διέρχεται από το κολονοσκόπιο. Αυτό ονομάζεται πολυποδεκτομή.
Εάν η κολονοσκόπηση διαγνώσει την ύπαρξη κακοήθειας, θα πρέπει πλέον να συζητήσετε με έναν ογκολόγο, ο οποίος θα σας συστήσει περαιτέρω εξετάσεις, προκειμένου να χαρακτηριστεί με ακρίβεια ο όγκος, η ακριβής επέκτασή του και να αποφασιστεί η καλύτερη δυνατή θεραπευτική προσέγγιση.
- Οι εξετάσεις αίματος
Θα υποβληθείτε σε εξετάσεις αίματος προκειμένου να αξιολογηθεί η γενική κατάσταση της υγεία σας από την οποία εξαρτάται άμεσα η περαιτέρω θεραπευτική αγωγή.
Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού, το καρκινοεμβρυϊκό αντιγόνο (CEA) αποτελεί το γνωστότερο καρκινικό δείκτη παρακολούθησης της εξέλιξης του ορθοκολικού καρκίνου, της πρώιμης εξακρίβωσης των υποτροπών και των ηπατικών μεταστάσεων. Ο δείκτης αυτός επομένως βοηθά όχι τόσο στη διάγνωση (καθώς οι τιμές του αυξάνονται σε προχωρημένη νόσο) όσο κυρίως στη παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία. Η αύξηση της τιμής του CEA μετά την ολοκλήρωση μια επιτυχημένης θεραπείας υποδεικνύει την επανεμφάνιση της νόσου, πολλές φορές πριν ακόμα γίνει εμφανής στις απεικονιστικές εξετάσεις. Είναι επομένως πολύ σημαντικό να έχουμε την τιμή του πριν την έναρξη οποιασδήποτε θεραπείας.
- Αξονική τομογραφία
- Μαγνητική τομογραφία
- PET (τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων)
Η αρχική σταδιοποίηση του καρκίνου γίνεται με τις εξετάσεις που προαναφέρθηκαν στη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου και του ορθού, αλλά την τελική και ακριβέστερη σταδιοποίηση την έχουμε μόνο μετά τη χειρουργική εξαίρεση του όγκου, τόσο βάση των ευρημάτων από τον χειρουργό κατά τη διάρκεια της επέμβασης όσο και από τα ευρήματα της βιοψίας στο εξαιρεθέν υλικό.
Οι πληροφορίες που θα συγκεντρωθούν από τη διαδικασία αυτή θα καθορίσουν το στάδιο της νόσου. Μόλις ο ογκολόγος σας καθορίσει το στάδιο του καρκίνου, μπορεί να αποφασίσει την κατάλληλη θεραπεία για εσάς.
Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους ο καρκίνος εξαπλώνεται στο σώμα
Οι τρεις τρόποι με τους οποίους ο καρκίνος εξαπλώνεται στο σώμα είναι:
- Μέσω των ιστών, δηλαδή ο καρκίνος διηθεί τους γύρω φυσιολογικούς ιστούς.
- Μέσα από το λεμφικό σύστημα. Τα καρκινικά κύτταρα εισβάλλουν στα αγγεία του λεμφικού συστήματος και μέσω αυτών μεταφέρονται στους επιχώριους (κοντινούς) λεμφαδένες και σε άλλα μέρη του σώματος.
- Μέσω του αίματος. Τα καρκινικά κύτταρα εισβάλλουν στα αιμοφόρα αγγεία (φλέβες και αρτηρίες) και μεταφέρονται μέσω αυτών σε άλλα σημεία του σώματος (ήπαρ, πνεύμονες, οστά, εγκέφαλος κ.ά). Οι συχνότερες μεταστατικές εστίες από τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού είναι το ήπαρ, οι πνεύμονες, τα οστά και ο εγκέφαλος.
Όταν τα καρκινικά κύτταρα ξεφύγουν από την πρωτοπαθή εστία (δηλαδή από το σημείο όπου πρωτοεμφανίστηκαν), με κάποιον από τους προαναφερθέντες τρόπους, προς άλλα όργανα του σώματος, δημιουργούν μια ή περισσότερες δευτεροπαθείς εστίες οι οποίες ονομάζονται μεταστατικές εστίες. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται μετάσταση και αποτελεί το τελευταίο (χειρότερο) στάδιο σε όλους τους καρκίνους.
Κύριος σκοπός της θεραπευτικής προσέγγισης του καρκίνου είναι να αποφευχθεί η δημιουργία μεταστάσεων.
Μια μεταστατική εστία είναι πάντα το ίδιο είδος καρκίνου με τον πρωτοπαθή όγκο ανεξάρτητα σε πιο όργανο παρουσιάζετε. Για παράδειγμα, αν ο καρκίνος του παχέος εντέρου εξαπλωθεί στους πνεύμονες, τα καρκινικά κύτταρα που βρίσκουμε στους πνεύμονες είναι πάντα κύτταρα που προέρχονται από το παχύ έντερο και χαρακτηρίζεται ως μεταστατικός καρκίνος παχέος εντέρου και όχι ως καρκίνος του πνεύμονα.
Συστήματα σταδιοποίησης
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού διαχωρίζεται σε τέσσερα στάδια, που κυμαίνονται από μικρές εστίες περιορισμένες στην εσωτερική επιφάνεια του παχέος εντέρου μέχρι την εξάπλωσή του και σε άλλα όργανα του σώματος. Όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα όργανα του σώματος, τότε αναφερόμαστε σε αυτόν ως μεταστατικό καρκίνο.
Υπάρχουν δύο διαφορετικά συστήματα σταδιοποίησης για τον καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού. Το πρώτο σύστημα, που ονομάζεται σύστημα σταδιοποίησης Dukes, τείνει σταδιακά να αντικατασταθεί από το σύστημα σταδιοποίησης TNM, το οποίο δίνει αναλυτικότερες πληροφορίες.
Το σύστημα σταδιοποίησης κατά Dukes
Στάδιο Α περιλαμβάνονται οι όγκοι που διηθούν έως και τμήμα του μυϊκού χιτώνα,
Στάδιο Β οι όγκοι που διηθούν όλο το μυϊκό χιτώνα και τον ορογόνο και επεκτείνονται πέραν αυτού στο περικολικό λίπος,
Στάδιο C οι όγκοι που έχουν διηθήσει λεμφαδένες του μεσεντερίου και
Στάδιο D o καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε ένα άλλο όργανο του σώματος όπως το ήπαρ ή τους πνεύμονες (μεταστατικός καρκίνος).
ΤΝΜ σύστημα σταδιοποίησης
TNM σημαίνει Τ umour (όγκος), Ν ode (λεμφαδένες), Μ etastases (μεταστάσεις).
- Τ περιγράφει το μέγεθος του όγκου και το κατά πόσο έχει εξαπλωθεί στο τοίχωμα του εντέρου.
- Ν περιγράφει το εάν και κατά πόσον ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στους λεμφαδένες.
- Μ περιγράφει το εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε ένα άλλο όργανο του σώματος, όπως το ήπαρ ή στους πνεύμονες (μεταστατικός καρκίνος).
Όγκος
-Tis: καρκίνωμα in situ (αποκλειστικά στον βλεννογόνο)
-T1: επέκταση της διήθησης έως τον υποβλεννογόνιο χιτώνα.
-T2: επέκταση της διήθησης έως τον μυϊκό χιτώνα.
-T3: επέκταση της διήθησης έως τον ορογόνο ή όπου δεν υπάρχει ορογόνος επέκταση προς τους περικολικούς ή περιορθικούς ιστούς (Ο ορογόνος αποτελεί το εξωτερικό προστατευτικό περίβλημα του γαστρεντερικού σωλήνα).
-T4a: ο όγκος διηθεί το σπλαχνικό περιτόναιο (Το περιτόναιο είναι ένας λεπτός υμένας ο οποίος αποτελείται από δύο πέταλα: το τοιχωματικό που επενδύει το κοιλιακό τοίχωμα και το σπλαχνικό που επενδύει τα σπλάγχνα)
- Τ4β: ο όγκος διηθεί κατ’ επέκταση άλλα όργανα
Λεμφαδένες
-N0: δεν υπάρχει μετάσταση σε επιχώριους (τοπικούς) λεμφαδένες
-N1: μετάσταση σε 1-3 επιχώριους λεμφαδένες
-N2: μετάσταση σε 4 ή περισσότερους επιχώριους λεμφαδένες
N2a: σε 4 με 6 λεμφαδένες
N2b: σε 7 ή περισσότερους λεμφαδένες
Μεταστάσεις
-M0: δεν υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις
-M1: υπάρχουν απομακρυσμένες μεταστάσεις
Στάδια του καρκίνου του παχέος εντέρου
Οι ογκολόγοι συνδυάζουν τις πληροφορίες σχετικά με την έκταση του όγκου, τους λεμφαδένες και το εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα
όργανα του σώματος δημιουργώντας τα στάδια του καρκίνου. Το κάθε στάδιο περιλαμβάνει καρκίνους με διαφορετικά χαρακτηριστικά (Τ, Ν, Μ), οι οποίοι όμως έχουν παρόμοιο τρόπο αντιμετώπισης και παρόμοια πρόγνωση (εξέλιξη):
Στάδιο 0: Τis, No, Mo : Ο καρκίνος είναι πρώιμος. Δεν έχει επεκταθεί πέραν του βλεννογόνου (την εσωτερική επένδυση) του εντέρου ή του
ορθού. Αυτό το στάδιο είναι γνωστό επίσης ως καρκίνος in situ ή ενδοβλεννογόνιο καρκίνωμα.
Στάδιο Ι : Τ1,Νο,Μο ή Τ2,Νο,Μο : Ο καρκίνος έχει επεκταθεί μέσω του βλεννογόνου στον υποβλεννογόνιο ή και στο μυϊκό χιτώνα, αλλά δεν έχει
επεκταθεί σε επιχώριους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένες περιοχές.
Στάδιο ΙΙΑ : Τ3, Νο, Μο : Ο καρκίνος έχει διηθήσει τον ορογόνο χιτώνα. Δεν έχει επεκταθεί σε επιχώριους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένες περιοχές.
Στάδιο ΙΙΒ : Τ4a, Νο, Μο: Ο καρκίνος διηθείτο σπλαχνικό περιτόναιο. Δεν έχει ακόμα επεκταθεί σε επιχώριους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένες περιοχές.
Στάδιο ΙΙC: Τ4b, Νο, Μο : Ο καρκίνος διηθεί πέραν του τοιχώματος του εντέρου ή του ορθού, παρακείμενους ιστούς ή όργανα. Δεν έχει ακόμα επεκταθεί σε επιχώριους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένες περιοχές.
Στάδιο ΙΙΙΑ: Τ1-2, Ν1,Μο ή Τ1,Ν2,Μ0 :
--Ο καρκίνος έχει επεκταθεί μέσω του βλεννογόνου στον υποβλεννογόνιο ή και στο μυϊκό χιτώνα και έχει διηθήσει 1-3 επιχώριους λεμφαδένες αλλά δεν έχει επεκταθεί σε απομακρυσμένες περιοχές ή
--διηθεί τον υποβλεννογόνιο και 4 με 6 επιχώριους λεμφαδένες.
Στάδιο ΙΙΙΒ : Τ3-T4a, Ν1, Μο ή Τ2-Τ3, Ν2a, Μ0 ή T1-
T2, N2b, M0 :
--Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί έως τον ορογόνο ή όπου δεν υπάρχει ορογόνος προς τους περικολικούς ή περιορθικούς ιστούς ή ο όγκος διηθεί το σπλαχνικό περιτόναιο αλλά όχι σε κοντινά όργανα. Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε τουλάχιστον ένα αλλά όχι περισσότερους από 3 κοντινούς λεμφαδένες ή
--Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί στο μυϊκό χιτώνα του τοιχώματος του παχέος εντέρου ή του ορθού ή έως τον ορογόνο (εξωτερικό στρώμα) του τοιχώματος του παχέος εντέρου ή όπου δεν υπάρχει ορογόνος προς τους περικολικούς ή περιορθικούς ιστούς. Ο καρκίνος
έχει εξαπλωθεί σε τουλάχιστον 4 αλλά όχι περισσότερους από 6 κοντινούς λεμφαδένες ή
--Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί μέσω του βλεννογόνου (εσωτερικό στρώμα) του τοιχώματος του παχέος εντέρου στον υποβλεννογόνιο χιτώνα (το στρώμα ιστού κάτω από το βλεννογόνο) ή έχει εξαπλωθεί στο μυϊκό χιτώνα του τοιχώματος του παχέος εντέρου ή του ορθού. Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε 7 ή περισσότερους κοντινούς λεμφαδένες.
Στάδιο ΙΙΙC: Τ4a, Ν2a, Μο ή T3-T4a, N2b, M0 ή Τ4b, N1-N2, M0:
--Ο καρκίνος διηθεί το σπλαχνικό περιτόναιο (εξωτερικό στρώμα) του παχέος εντέρου, αλλά δεν έχει εξαπλωθεί στα κοντινά όργανα. Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε τουλάχιστον 4 αλλά όχι περισσότερους από 6κοντινούς λεμφαδένες ή
--Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί έως τον ορογόνο ή όπου δεν υπάρχει ορογόνος προς τους περικολικούς ή περιορθικούς ιστούς ή ο όγκος διηθεί το σπλαχνικό περιτόναιο αλλά όχι κοντινά όργανα. Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε 7 ή περισσότερους κοντινούς
λεμφαδένες ή
--Ο καρκίνος διηθεί κατ’ επέκταση άλλα όργανα και έχει εξαπλωθεί σε έναν ή περισσότερους κοντινούς λεμφαδένες.
Στάδιο IV: Κάθε Τ, κάθε Ν, Μ1 :Ο καρκίνος μπορεί να είναι οποιοδήποτε Τ και οποιοδήποτε Ν αλλά έχει δώσει απομακρυσμένες μεταστάσεις όπως στο ήπαρ, στους πνεύμονες ή άλλα όργανα.
Ποσοστά 5ετούς επιβίωσης ανάλογα με το στάδιο της νόσου
Είναι αναμενόμενο ότι όσο πιο προχωρημένος (υψηλότερου σταδίου) διαγιγνώσκεται ο καρκίνος τόσο μειώνεται η επιβίωση. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ιατρική κοινότητα επιμένει στο προσυμπτωματικό έλεγχο, δηλαδή τον προληπτικό ιατρικό έλεγχο πριν ακόμα παρουσιαστούν συμπτώματα, με σκοπό να ανακαλύψουμε τον καρκίνο σε αρχικό στάδιο.
Ποσοστό 5ετούς επιβίωσης σημαίνει το ποσοστό των ασθενών που βρίσκονται εν ζωή 5 χρόνια μετά την διάγνωση του καρκίνου.
- Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τον καρκίνο του παχέος εντέρου που βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο είναι 80%.
- Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τον τοπικά προχωρημένο καρκίνο του παχέος εντέρου είναι 60%.
- Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για τον μεταστατικό καρκίνο του παχέος εντέρου φτάνει σήμερα έως και το 15%.
Παράγοντες που επηρεάζουν την πρόγνωση (εξέλιξη της νόσου) και τις επιλογές θεραπείας
Η πρόγνωση (εξέλιξη) και οι επιλογές θεραπείας εξαρτώνται από τα ακόλουθα:
- Το στάδιο του καρκίνου (το εάν δηλαδή πρόκειται για επιφανειακό ή διηθητικό καρκίνο, και εάν έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος). Ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του ορθού σε αρχικό στάδιο μπορεί συχνά να ιαθεί.
- Τον τύπο και τα ιστολογικά χαρακτηριστικά των καρκινικών κυττάρων.
- Την ηλικία του ασθενούς και τη γενική κατάσταση της υγείας του.
- Τον αριθμό των εξαιρεθέντων λεμφαδένων.
- Την διήθηση από καρκινικά κύτταρα η όχι των εγχειρητικών ορίων (η παρουσία δηλαδή ή όχι καρκινικών κυττάρων στο σημείο της τομής του χειρουργού στο έντερο) και την απόσταση του όγκου από το εγχειρητικό όριο.
- Τη διήθηση αγγείων.
- Τη λεμφαγγειακή διήθηση.
- Τη περινευρική διήθηση.
- Το βαθμό διαφοροποίησης των καρκινικών κυττάρων (βλέπε παρακάτω)
- Τα γενετικά χαρακτηριστικά του ασθενούς και του όγκου (MSI microsatellite instability).
Βαθμός διαφοροποίησης (tumor grade)
Ο βαθμός διαφοροποίησης είναι ένα χαρακτηριστικό των καρκινικών κυττάρων το οποίο επηρεάζει σημαντικά την επιβίωση, ακόμα και ανεξάρτητα από το στάδιο της νόσου. Οι ασθενείς με καλώς διαφοροποιημένα καρκινώματα (βαθμού 1 και 2) έχουν υψηλότερα ποσοστά 5ετούς επιβίωσης σε σχέση με τους ασθενείς με κακοήθειες χαμηλής διαφοροποίησης (βαθμού 3).
Υπάρχουν τρεις κατηγορίες:
βαθμού 1 (χαμηλής κακοήθειας-υψηλής διαφοροποίησης), βαθμού 2 (ενδιάμεσης κακοήθειας) και βαθμού 3 (υψηλής κακοήθειας-χαμηλής διαφοροποίησης).
Χαμηλού βαθμού κακοήθειας – υψηλής διαφοροποίησης, σημαίνει ότι τα καρκινικά κύτταρα μοιάζουν με τα φυσιολογικά κύτταρα του εντέρου και συνήθως παρουσιάζουν αργή ανάπτυξη ενώ είναι λιγότερο πιθανό να εξαπλωθούν σε άλλα όργανα.
Στους υψηλού βαθμού κακοήθειας – χαμηλής διαφοροποίησης καρκίνους τα κύτταρα παρουσιάζονται «ανώμαλα», μοιάζουν ελάχιστα με εκείνα
του φυσιολογικού ιστού, πολλαπλασιάζονται ταχύτατα και είναι πιο πιθανό να εξαπλωθούν σε άλλα όργανα.
Οι μέτριου βαθμού καρκίνοι έχουν χαρακτηριστικά ενδιάμεσα στους προηγούμενους ως προς τη μορφολογία τους, το ρυθμό ανάπτυξης και την ικανότητα τους να εξαπλώνονται σε άλλα όργανα. Μερικές φορές περιγράφονται ως μέτρια διαφοροποιημένα.
Μικροδορυφορική Αστάθεια (MSI microsatellite instability):
Η Μικροδορυφορική Αστάθεια (Microsatelliteinstability, MSI) είναι ένα μοριακό χαρακτηριστικό, μια γενετική ανωμαλία η οποία οφείλεται στην έλλειψη συγκεκριμένων πρωτεϊνών που συμμετέχουν στη επιδιόρθωση βλαβών του DNA επιτρέποντας έτσι τη συσσώρευση γενετικών
μεταλλάξεων στα κύτταρα του βλεννογόνου του εντέρου οιοποίες και προδιαθέτουν στην ανάπτυξη καρκίνου
Η μικροδορυφορική Αστάθεια (MSI) είναι χαρακτηριστική του κληρονομούμενου συνδρόμου Lynch (HNPCC) αλλά παρουσιάζεται και στο 10 με
15% των σποραδικών καρκίνων του παχέος εντέρου. Ανάλογα με το βαθμό που έχει επηρεαστεί η ικανότητα επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA η μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) διαχωρίζεται σε υψηλού βαθμού (MSI-high) και χαμηλού βαθμού μικροδορυφορική αστάθεια (MSI-low), ενώ καμία μεταβολή δηλωτική αστάθειας λογίζεται ως μικροδορυφορική σταθερότητα (MSS).
Κλινική Χρησιμότητα:
- Καθορισμός πρόγνωσης (εξέλιξης) σε ασθενείς με καρκίνο παχέος εντέρου.
- Επιλογή ασθενών με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κληρονομούμενου μη-πολυποδιασικού καρκίνου παχέος εντέρου (HNPCC) ή
αλλιώςσυνδρόμου Lynch. - Πρόβλεψη ανταπόκρισης σε θεραπεία με 5-FU σε ασθενείς σταδίου II και βάση ορισμένων μελετών ίσως και σταδίου ΙΙΙ.
Ερμηνεία Αποτελεσμάτων:
Οι ασθενείς με όγκους που έχουν Υψηλή Μικροδορυφορική Αστάθεια (MSI-H) έχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Είναι λιγότερο επιθετικοί από τους όγκους με Χαμηλή (MSI-L) ή Καθόλου (MSS).
- Έχουν μικρότερο από 5% Κίνδυνο Υποτροπής όταν είναι Σταδίου ΙΙ.
- Έχουν ελάχιστο όφελος από τη χημειοθεραπεία με 5-FU σε ασθενείς σταδίου II.
- Έχουν μικρότερη πιθανότητα να δημιουργήσουν μεταστάσεις.
- Το 90% των όγκων με MSI-H προέρχονται από ασθενείς που έχουν κληρονομούμενο σύνδρομο Lynch (HNPCC) και έτσι οι MSI-H ασθενείς προτείνεται να προχωρούν σε πλήρη γονιδιακό έλεγχο για σύνδρομο Lynch (HNPCC).
- Έλεγχος μικροδορυφορικής αστάθειας πρέπει να γίνεται και σε όλους τους ασθενείς που παρουσιάζουν καρκίνο παχέος εντέρου σε ηλικία μικρότερη των 50 ετών.