.
Σε αυτή τη σελίδα
Ποιά φάρμακα χρησιμοποιούνται και ποιές είναι οι παρενέργειες τους;
Η ορμονοθεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη
Ο καρκίνος του προστάτη είναι ορμονοεξαρτώμενη νόσος, δηλαδή η ανάπτυξή του εξαρτάται από τα ανδρογόνα.
Η τεστοστερόνη, το κύριο ανδρογόνο στην αιματική κυκλοφορία, παράγεται στο μεγαλύτερο ποσοστό από τους όρχεις και όταν εισέρχεται στα κύτταρα του προστάτη μετατρέπεται από το ένζυμο 5α αναγωγάση σε διυδροτεστοστερόνη, το ισχυρότερο ενδοκυττάριο ανδρογόνο. Σε μικρότερη ποσότητα, η τεστοστερόνη παράγεται και από
τα επινεφρίδια. Η όλη διαδικασία παραγωγής της τεστοστερόνης βρίσκεται υπό τον έλεγχο του υποθαλάμου και της υπόφυσης μέσω της παραγωγής της γοναδοτροπίνης LH.
Η συγκέντρωση της τεστοστερόνης στο αίμα είναι χαμηλή κατά την παιδική ηλικία, όμως με την έλευση της ήβης αυξάνεται ραγδαία στους άντρες. Ελέγχει τον σχηματισμό των αντρικών χαρακτηριστικών και την ανάπτυξή τους. Δρα μέσω του ανδρογονικού υποδοχέα που βρίσκεται στα κύτταρα του σώματος.
Μπορούμε να παρεμποδίσουμε τη δράση των ανδρογόνων στα κύτταρα με τη
1) μείωση των επιπέδων των ανδρογόνων στο αίμα η οποία επιτυγχάνεται με τη διακοπή της παραγωγής τους μέσω ορχεκτομής (δεν χρησιμοποιείται πλέον αλλά είναι ένα μέτρο σύγκρισης για τις υπόλοιπες θεραπείες λόγω του ότι αυτή μηδενίζει την παραγωγή της τεστοστερόνης)) ή μέσω φαρμακευτικής αγωγής που αναστέλλει τη παραγωγή της τεστοστερόνης ή με τη
2) δέσμευση των υποδοχέων των ανδρογόνων μη επιτρέποντας επομένως στα ανδρογόνα να προσδεθούν στα κύτταρα, σταματώντας έτσι την επίδραση τους στους ιστούς.
Ποια είναι επομένως τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται και ποιες οι παρενέργειές τους;
-Αγωνιστές της απελευθέρωσης της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH-RH αγωνιστές).
Αυτοί οδηγούν στη μείωση της τεστοστερόνης του πλάσματος (μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης). Χορηγούνται σε ενέσιμη μορφή μια φορά το μήνα ή μια φορά κάθε τρείς μήνες. Αποτελούν τη κύρια μορφή ανδρογονικού αποκλεισμού τις τελευταίες δύο δεκαετίες και η καταστολή της τεστοστερόνης είναι πλήρως αναστρέψιμη με τη διακοπή της θεραπείας. Η τεστοστερόνη φτάνει σε επίπεδα ορχεκτομής, ευνουχισµού (τεστοστερόνη < 0,5 ng/ml ή < 50 ng/dL), σε 2-4 εβδομάδες από την έναρξη της θεραπείας. Παρ’ όλα αυτά, σε ένα ποσοστό 10% των ασθενών αυτό δεν θα συμβεί και επομένως η θεραπεία αυτή από μόνη της θα είναι αναποτελεσματική.
Γοσερελίνη (Zoladex), Λευπρορελίνη (Daronda), Τριπτορελίνη (Arvekap) είναι τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα σκευάσματα.
Ποια είναι η διάρκεια της αγωγής;
Ο ογκολόγος σας θα συζητήσει μαζί σας τη διάρκεια της θεραπείας που κρίνει ότι είναι κατάλληλη για την περίπτωσή σας. Συχνά χορηγείται για αρκετούς μήνες ή και χρόνια. Σε γενικές γραμμές, θα χορηγηθεί για όσο διάστημα θα είναι αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
Πιθανές παρενέργειες:
Μπορεί να παρουσιάσετε κάποιες από τις παρακάτω παρενέργειες, σε διαφορετικό βαθμό:
Παροδική έξαρση του όγκου
Λόγω του τρόπου δράσης τους, μετά τη πρώτη χορήγηση, ιδιαίτερα σε ασθενείς με μεγάλο φορτίο μεταστατικής και κυρίως οστικής νόσου, προκαλούν παροδική (για λίγες ημέρες) άνοδο των επιπέδων της τεστοστερόνης και επομένως την εμφάνιση συμπτωμάτων όπως οστικού άλγους, οξεία απόφραξη της ουροδόχου κύστης, αποφρακτική νεφρική ανεπάρκεια, πιεστικά φαινόμενα νωτιαίου μυελού κ.ά. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να προληφθεί εάν προηγηθεί 7 με 10 ημέρες πριν τη χορήγησή της ένεσης , αγωγή με αντιανδρογόνο (βλέπε παρακάτω).
Εξάψεις
Αυτές μπορεί να είναι αρκετά συχνές, αλλά σε πολλούς ανθρώπους υποχωρούν μετά από μικρό χρονικό διάστημα χωρίς την ανάγκη επιπρόσθετης αγωγής. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να βοηθηθείτε ώστε να μειωθεί η ένταση ή η διάρκεια των εξάψεων. Μερικούς άνδρες τους βοηθά η ελάττωση κατανάλωσης καφεΐνης (τσάι, καφές), νικοτίνης και αλκοόλ. Ορισμένα αντικαταθλιπτικά μπορούν επίσης να είναι χρήσιμα για τον έλεγχο των εξάψεων. Ο ογκολόγος σας μπορεί να σας συμβουλέψει κατάλληλα.
Απώλεια της λίμπιντο και ανικανότητα
Οι παρενέργειες αυτές συχνά υποχωρούν και επιστρέφουν στα φυσιολογικά επίπεδα μετά τη διακοπή του φαρμάκου.
Οστεοπόρωση (αραίωση των οστών)
Μπορεί να διατρέχετε υψηλότερο κίνδυνο οστεοπόρωσης εάν λαμβάνετε την αγωγή αυτή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Ο ογκολόγος μπορεί να σας δώσει συμβουλές για το πώς μπορείτε να περιορίσετε, να παρακολουθείτε και να αντιμετωπίσετε μια τέτοια κατάσταση. Ενημερώστε τον εάν έχετε οποιαδήποτε ενόχληση ή συμπτώματα από τα οστά ή στις αρθρώσεις.
Ευαισθησία και διόγκωση του στήθους
Μπορεί να παρατηρήσετε μερικές φορές μια ελαφρά διόγκωση του μαστού. Αυτό είναι γνωστό ως γυναικομαστία. Ο ογκολόγος σας μπορεί να σας συμβουλέψει για το πώς αυτό μπορεί να προληφθεί ή και να θεραπευθεί.
Δερματικά εξανθήματα
Μερικοί άνθρωποι παρουσιάζουν δερματικά εξανθήματα με τη λήψη της αγωγής αυτής. Αυτά είναι συνήθως προσωρινά και δεν χρειάζονται ιδιαίτερη αγωγή. Ενημερώστε τον ογκολόγο σας εάν παρουσιαστεί δερματικό εξάνθημα.
Αρθραλγίες (πόνος αρθρώσεων)
Μερικοί άνθρωποι μπορεί να παρουσιάσουν πόνο στις αρθρώσεις τους, αλλά αυτό είναι συνήθως ήπιο και θα υποχωρήσει όταν ολοκληρωθεί η θεραπεία.
Αύξηση του βάρους και κόπωση
Μπορεί να παρατηρήσετε ότι έχει αυξηθεί το σωματικό σας βάρος ή ότι αισθάνεστε λιγότερο ενεργητικοί από ότι συνήθως. Αυτά υποχωρούν όταν η ορμονική θεραπεία σταματά.
Αλλαγή στα επίπεδα σακχάρου στο αίμα
Αν είστε διαβητικός, τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα σας μπορεί να είναι ελαφρώς υψηλότερα απ’ ότι συνήθως και μπορεί να χρειάζεται τακτική παρακολούθηση και επαναπροσδιορισμός της θεραπείας του.
Κίνδυνος καρδιακής νόσου και διαβήτη
Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης καρδιακής νόσου ή διαβήτη. Ωστόσο, τα οφέλη από την ορμονική θεραπεία υπερτερούν των πιθανών κινδύνων. Μπορείτε να συζητήσετε με τον ογκολόγο σας για τους πιθανούς κινδύνους και τα οφέλη από αυτή τη θεραπεία.
Πάντα να ενημερώνετε τον ογκολόγο σας για οποιεσδήποτε παρενέργειες παρουσιάζετε. Υπάρχουν συνήθως τρόποι με τους οποίους αυτές μπορούν να ελεγχθούν και να αντιμετωπισθούν.
Τι πρέπει να κάνω εάν ξεχάσω να κάνω μία ένεση;
Η καθυστέρηση μιας ένεσης δύο με τρεις ημέρες δεν θα προκαλεί κανένα πρόβλημα. Αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η αγωγή είναι μελετημένη και σχεδιασμένη να επαναλαμβάνεται κάθε τέσσερις ή 12 εβδομάδες και τα οφέλη από αυτή έχουν μελετηθεί βάσει αυτής της χορήγησης. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να είμαστε όσο το δυνατόν τακτικότεροι.
-Αντιανδρογόνα
Η κατηγορία των αντιανδρογόνων περιλαμβάνει σκευάσματα από του στόματος που ανταγωνίζονται την τεστοστερόνη και τη διυδροτεστοστερόνη στο επίπεδο του υποδοχέα των κυττάρων. Η δράση τους επομένως δεν βασίζεται στην μείωση της τεστοστερόνης στον οργανισμό αλλά ενώ τα επίπεδά της παραμένουν φυσιολογικά παρεμποδίζεται η δράση τους στα κύτταρα.
Βάση της δομής τους κατατάσσονται σε μη στεροειδή και στεροειδή.
-Τα μη στεροειδή αντιανδρογόνα δεν καταστέλλουν την παραγωγή τεστοστερόνης, μειώνοντας έτσι την απώλεια σεξουαλικής επιθυμίας και ικανότητας καθώς και την
απώλεια οστικής μάζας σε σχέση με τους LH-RH αγωνιστές.
Βικαλουταμίδη (Casodex), Νιλουταμίδη και Φλουταμίδη είναι τα μη στεροειδή αντιανδρογόνα που χρησιμοποιούνται.
Κύριες παρενέργειες είναι η γυναικομαστία, η μασταλγία, οι εξάψεις, η αύξηση βάρους, η ναυτία και η αδυναμία.
Ο πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός
Ο πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός, δηλαδή η ταυτόχρονη χορήγηση ενός LHRH αναλόγου και ενός αντιανδρογόνου προκαλεί τη πλήρη αναστολή των ανδρογόνων, τόσομεμείωση των ανδρογόνων που παράγονται από τους όρχις και τα επινεφρίδια όσο και της δράσης τους στα κύτταρα του προστάτη. Σε αυτό το σχήμα μπορεί να προστεθεί και ένας αναστολέας της 5α-αναγωγάσης, όπως η δουταστερίδη ή φιναστερίδη, οι οποίες αναστέλλουν τη μετατροπή μέσα στο προστάτη της τεστοστερόνης στη πιο ισχυρή της μορφή, την διυδροτεστοστερόνη.
Είναι γνωστό ο καρκίνος του προστάτη ανταποκρίνεται στην ορμονική θεραπεία και ότι το 70 με 80% των ασθενών με μεταστατική νόσο παρουσιάζει βελτίωση με κάποιας
μορφής ορμονικό χειρισμό. Εντούτοις, είναι επίσης γνωστό ότι η ανταπόκριση στην ορμονική θεραπεία είναι προσωρινή. Η εξέλιξη της νόσου ακολουθεί μια καθορισμένη αλληλουχία γεγονότων.
Ο καρκίνος είναι αρχικά εντοπισμένος και ορμονοευαίσθητος (ανταποκρίνεται δηλαδή στην ορμονοθεραπεία). Με την έναρξη της ορμονοθεραπείας η πλειοψηφία των καρκινικών κυττάρων πεθαίνει, με ένα μικρό πληθυσμό να συνεχίζει να πολλαπλασιάζεται και να αποτελεί το ορμονοάντοχο (που δεν ανταποκρίνεται πλέον στην ορμονοθεραπεία) σκέλος του όγκου.
Σαφή ένδειξη για ορμονοθεραπεία αποτελεί η παρουσία καρκινικών κυττάρων στους λεμφαδένες και η μεταστατική νόσος. Ως θεραπεία πρώτης γραμμής προτιμάται ο
πλήρης ανδρογονικός αποκλεισμός και η μονοθεραπεία με LH-RH αγωνιστές. Επί αποτυχίας της θεραπείας πρώτης γραμμής οι επιλογές είναι η προσθήκη, η αλλαγή ή η απόσυρση του αντιανδρογόνου.
Παρενέργειες της ορμονοθεραπείας στους άντρες με καρκίνο του προστάτη
Οι άνδρες που λαμβάνουν ορμονοθεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα που οφείλονται στη στέρηση της τεστοστερόνης λόγω του ότι η θεραπεία μειώνει τα επίπεδα της τεστοστερόνης και άλλων ανδρικών ορμονών. Επομένως, αν και η ορμονοθεραπεία προσφέρει σημαντικά στην θεραπεία του καρκίνου, παρόλα αυτά προκαλεί και σημαντικές, μερικές φορές, παρενέργειες όπως αναφέρονται παρακάτω.
Συμβουλευτείτε τον ογκολόγο σας για τυχόν συμπτώματα που παρουσιάζετε καθώς υπάρχουν τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης των παρενεργειών αυτών, είτε με φαρμακευτική αγωγή είτε με άλλες απλές πρακτικές συμβουλές.
Η έλλειψη τεστοστερόνης προκαλεί τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Εξάψεις με σοβαρή εφίδρωση
- Οστεοπόρωση (λέπτυνση των οστών)
- Μειωμένη λίμπιντο (επιθυμία για σεξ)
- Στυτική δυσλειτουργία (προβλήματα στύσης)
- Γυναικομαστία και πόνο στο στήθος
- Κόπωση
- Κατάθλιψη ή ευερεθιστότητα
Οι άνδρες χωρίς καρκίνο του προστάτη, καθώς γερνούν, μπορούν επίσης να παρουσιάσουν αυτά τα συμπτώματα.
Οστεοπόρωση
Οι άνδρες που έχουν λάβει ορμονοθεραπεία έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης.
Μείωση του κινδύνου της οστεοπόρωσης . Οι ακόλουθες συμβουλές μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης οστεοπόρωσης:
- Ασκηθείτε (π.χ περπάτημα) 20 με 30 λεπτά κάθε μέρα.
- Διατηρήστε ένα ιδανικό βάρος σώματος.
- Λάβετε συμπληρώματα βιταμίνης D (βλέπε παρακάτω).
- Λάβετε συμπληρώματα ασβεστίου (βλ. παρακάτω).
Επιπλέον, ο ογκολόγος θα σας συστήσει να κάνετε πριν την έναρξη της αγωγής και μια φορά το χρόνο το τεστ οστικής πυκνότητας και βέβαια εάν χρειαστεί θα σας χορηγηθούν φάρμακα που σας προστατεύουν από την απώλεια οστικής μάζας.
Αγωγή κατά της οστεοπόρωσης. Οι παρακάτω θεραπείες βοηθούν στην επιβράδυνση ή και στη διακοπή της απώλειας οστικής μάζας. Μπορούν να χορηγηθούν ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό.
- Τα συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν την απώλεια οστικής μάζας σε άνδρες και γυναίκες άνω των 65 ετών. Οι συνιστώμενες δόσεις είναι 1.000 έως 1.500 mg ασβεστίου και 400 έως 600 IU βιταμίνης D ημερησίως. Συζητήστε με τον ογκολόγο σας πριν πάρετε οποιαδήποτε συμπληρώματα.
- Η αλεδρονάτη (Fosamax) χορηγείται από το στόμα και χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης σε γυναίκες και άνδρες. Η παμιδρονάτη (Aredia) και το ζολεδρονικό οξύ (Zometa) χορηγούνται ενδοφλεβίως και μειώνουν την απώλεια οστικής μάζας σε άτομα με καρκίνο και του προστάτη και υπό ορμονική θεραπεία.
Το Denosumab (Prolia, Xgeva) είναι ένα νεότερο φάρμακο (χορηγείται με υποδόρια ένεση) που έχει εγκριθεί, από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, για τη θεραπεία της οστεοπόρωσης στους άνδρες που λαμβάνουν ορμονοθεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη με σκοπό να διατηρηθεί η υγεία των οστών.
Εξάψεις
Έως 75% των ανδρών που λαμβάνουν ορμονοθεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη παρουσιάζουν εξάψεις.
Αγωγή που μπορεί να περιορίσει τις εξάψεις. Οι ακόλουθες θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν να μειωθεί τόσο η συχνότητα όσο και η ένταση και η σοβαρότητα των εξάψεων:
- Τα αντικαταθλιπτικά, όπως η βενλαφαξίνη (Effexor) και η σερτραλίνη (Zoloft), έχει αποδειχθεί ότι περιορίζουν τις εξάψεις, και βοηθούν στην αντιμετώπιση των αλλαγών της διάθεσης και της ευερεθιστότητας που συχνά παρουσιάζονται με τις αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών.
- Μια ακόμα φαρμακευτική αγωγή με gabapentin (Neurontin), μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία των εξάψεων στους άνδρες.
- Τα συμπληρώματα βιταμίνης Ε (έως 800 IU / ημέρα) έχει αποδειχθεί ότι ανακουφίζουν από τις εξάψεις στις γυναίκες, αλλά είναι αβέβαιο το πόσο αποτελεσματική είναι η βιταμίνη Ε στους άνδρες που παρουσιάζουν εξάψεις.
- Άσκηση
- Τεχνικές χαλάρωσης
- Η διατήρηση μιας πιο δροσερής θερμοκρασίας στο χώρο που ζείτε
- Το προγεστερονοειδές, οξική μεγεστρόλη (Megace), έχει καλά αποτελέσματα στη μείωση των εξάψεων σε γυναίκες και μπορεί να είναι μια λογική επιλογή και για τους άνδρες.
Στυτική δυσλειτουργία και μειωμένη λίμπιντο.
Η στυτική δυσλειτουργία είναι μια συχνή παρενέργεια της ορμονικής θεραπείας για τον καρκίνοτου προστάτη. Εμφανίζεται με μεγάλη συχνότητα στους άνδρες που
λαμβάνουν LH-RH αγωνιστές όπως γοσερελίνη (Zoladex), Λευπρορελίνη (Daronda), Τριπτορελίνη (Arvekap). Αυτό συμβαίνει καθώς τα φάρμακα αυτά σταματούν την
παραγωγή της τεστοστερόνης. Είναι δυνατό η στυτική δυσλειτουργία να υποχωρήσει με τη διακοπή της θεραπείας. Αυτό μπορεί να συμβεί από 3 μήνες έως και ένα χρόνο μετά, ή ακόμη περισσότερο. Σε ορισμένους όμως άνδρες, τα προβλήματα στύσης θα είναι μόνιμα. Εξαρτάται από
το φάρμακο και από τη διάρκεια της θεραπείας.
Περίπου οι μισοί από τους άνδρες που έλαβαν θεραπεία με αντι-ανδρογόνα και μόνο, όπως bicalutamide (Casodex), διατηρούν τη σεξουαλική τους ορμή και ικανότητα. Περίπου 1 στους 5 άντρες (20%) διατηρούν την σεξουαλική τους ικανότητά, ακόμα και μετά από μακροχρόνια θεραπεία.
Γυναικομαστία και πόνος στο στήθος
Η γυναικομαστία και ο πόνος στο στήθοςείναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν κυρίως, αλλά όχι μόνο, οι άνδρες που λαμβάνουν υψηλές δόσεις
βικαλουταμίδης (Casodex). Η λήψη ταμοξιφαίνης, ενός επιλεκτικού τροποποιητή των οιστρογονικών υποδοχέων, η οποία χρησιμοποιείται στη θεραπεία του καρκίνου του μαστού μπορεί να βοηθήσει μειώνοντας την ευαισθησία στο στήθος στους 6 από τους 10 άνδρες που λαμβάνουν Casodex. Αυτό οφείλεται στην ικανότητά της να παρεμποδίσει τη δράση των οιστρογόνων στους μαστούς. Άλλες φορές μπορεί να βοηθήσει μια μικρή δόση ακτινοθεραπείας στους μαστούς πριν από την έναρξη της ορμονοθεραπείας.
Αύξηση βάρους
Μετά από μακροχρόνια λήψη ορμονοθεραπείας δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο της αύξησης βάρους. Αυτό μπορεί κατά κάποιο τρόπο να ελεγχθεί με δίαιτα και άσκηση, αλλά συχνά είναι εξαιρετικά δύσκολο να αποφευχθεί.
Κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και διαβήτη
Υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να εμφανίσετε σε μικρότερη ηλικία οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου εάν λαμβάνετε ορμονοθεραπεία για διάστημα μεγαλύτερο από 6 μήνες.
Καρδιακά προβλήματα και διαβήτης μπορούν να αναπτυχθούν, καθώς τα μειωμένα επίπεδα τεστοστερόνης προκαλούν:
-Αύξηση του βάρους, ειδικά γύρω από την
κοιλιά
-Αύξηση της χοληστερόλης στο αίμα
-Εμφάνιση αντίστασης στην ινσουλίνη. Σε αυτή την περίπτωση χάνεται η ικανότητα της ινσουλίνης να βάζει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα του σώματος αλλά χάνεται και η ικανότητα της ινσουλίνης να εμποδίσει τη λιπόλυση και την απελευθέρωση λιπαρών οξέων από τις αποθήκες τους προς την κυκλοφορία του αίματος. Η αντίσταση στην ινσουλίνη ευθύνεται και για την εμφάνιση διαβήτη τύπου 2.
Για τους άνδρεςπου έχουν ήδη καρδιακά προβλήματα ή διαβήτη, η ορμονοθεραπεία μπορεί να επιδεινώσει αυτές τις παθήσεις. Εάν είστε διαβητικοί μπορεί να χρειαστεί να ελέγχετε το σάκχαρό σας πιο συχνά ή να αυξήσετε τη δόση της φαρμακευτικής σας αγωγής.